فهرست مطالب
- ۱ علل دررفتگی مکرر شانه
- ۲ چه کسانی بیشتر در معرض خطر دررفتگیهای مکرر شانه قرار دارند؟
- ۳ چه تغییراتی در مفصل شانه، منجر به دررفتگی مکرر آن می‌شوند؟
- ۴ تشخیص دررفتگی مکرر مفصل شانه
- ۵ طبقه‌بندی انواع مختلف دررفتگی مکرر مفصل شانه
- ۶ درمان دررفتگی مکرر مفصل شانه
- ۷ روش‌های درمانی بدون عمل جراحی
- ۸ گزینه‌های عمل جراحی
دررفتگی مکرر شانه عبارت است از خارج شدن مکرر سر استخوان بازو از درون حفره‌ی گلنوئید به‌صورت جزئی و یا کامل، این دررفتگی می‌تواند در طول فعالیت‌های عادی روزانه و حتی در طول خواب فرد ایجادشده و منجر به بیدار شدن او گردد.
علل دررفتگی مکرر شانه
علل ایجاد دررفتگیهای مکرر در مفصل شانه در افراد مختلف متفاوت بوده و می‌تواند شامل یک یا چند عامل از عوامل زیر باشد:
۱. ویژگی‌های ساختاری یا وراثتی ازجمله درجه‌ی سستی در مفاصل که می‌تواند از کم تا زیاد در افراد مختلف متفاوت بوده و در مورد مفصل شانه از اهمیت خاصی برخوردار است. مفاصل سست بیشتر دچار دررفتگی می‌شوند. اگر سستی مفصل شانه به سر استخوان بازو اجازه دهد که حرکات غیرعادی داشته باشد، مفصل ناپایدار تلقی خواهد شد. ناپایداری مفصل باعث دررفتگیهای مکرر در آن می‌شود.
۲. نوع آسیبی که منجر به دررفتگی می‌شود را می‌توان در دو گروه طبقه‌بندی کرد:
• آسیب‌های جزئی به همراه سستی وراثتی مفصل. در این دسته از حوادث، دررفتگی پس از وارد شدن یک فشار خفیف مانند بازی بولینگ، زدن ضربه در بالای سر در بازی تنیس و در برخی موارد حتی یک حرکت سریع دست رو به جلو ایجاد می‌شود.
• آسیب‌های شدیدتر که اهمیت سستی مفصل در این دسته از حوادث کمتر است. در این دسته از حوادث معمولاً سابقه‌ی یک آسیب که منجر به ایجاد اولین دررفتگی در یکی از شانه‌ها شده است وجود دارد. درصورتی‌که مفصل بخواهد دچار ناپایداری شود، این اتفاق در ۲ سال اول پس از وقوع حادثه خواهد افتاد.
۳. سن شخص به هنگام وقوع اولین دررفتگی اصلی‌ترین عامل برای تعیین احتمال وقوع دوباره‌ی دررفتگی می‌باشد:
• هر چه شخص جوان‌تر باشد، خطر وقوع دوباره‌ی دررفتگی برای او بیشتر خواهد بود.
• افراد جوان‌تر نسبت به کنده شدن لابروم سر حفره‌ی گلنوئید درخطر بیشتری قرار دارند. ازآنجایی‌که عکس‌برداری با اشعه‌ی ایکس تنها می‌تواند قسمت‌های استخوانی را مشخص کند، در صورت مظنون شدن به کندگی لابروم، از اسکن MRI و یا آرتروسکوپی استفاده می‌شود. این نوع آسیب، احتمال وقوع دوباره‌ی دررفتگی را افزایش می‌دهد.
• افراد جوان‌تر نسبت به بقیه‌ی افراد، از برنامه‌های توان‌بخشی مانند ثابت کردن شانه برای مدت‌زمان کافی، سود کمتری خواهند برد.
• افراد جوان، سریع‌تر به فعالیت‌ها و ورزش‌های رقابتی بازمی‌گردند.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر دررفتگیهای مکرر شانه قرار دارند؟
دررفتگی مکرر شانه در موارد زیر شایع‌تر است:
- ورزشکاران با سنین کمتر از ۲۰ سال
- آقایان
- دررفتگی قدامی مفصل شانه
- افراد مبتلا به اختلالات کلاژن (رباط‌های سست) مانند سندرم‌های اهلر دنلوس و مارفان
- افرادی که دررفتگی اولیه در آن‌ها پس از آسیب‌های جزئی به وقوع پیوست
این عارضه در موارد زیر شیوع کمتری دارد:
- پس از سن ۴۰ سالگی
- مواردی که دررفتگی اولیه، با شکستگی در سر استخوان بازو همراه است
چه تغییراتی در مفصل شانه، منجر به دررفتگی مکرر آن می‌شوند؟
ازجمله تغییراتی در مفصل شانه که به وقوع دررفتگیهای مکرر در این مفصل کمک می‌کنند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- جدا شدن لابروم از دور حفره‌ی گلنوئید که به آن ضایعه‌ی بانکارت می‌گویند
- یک شکستگی فرو‌رفته در پشت سر استخوان بازو که به آن ضایعه‌ی هیل ساکس گفته می‌شود
- گرد شدن لبه‌ی استخوانی حفره‌ی گلنوئید
- کشیدگی در کپسول مفصل و تاندون‌های آن
تشخیص دررفتگی مکرر مفصل شانه
عکس‌برداری از شانه در موقعیت‌های مختلف با اشعه‌ی ایکس، می‌تواند برای تشخیص بدشکلی‌های استخوانی در حفره‌ی گلنوئید و سر استخوان بازو مفید باشد. سی تی اسکن و اسکن MRI نیز برای تشخیص نقص‌های استخوانی و پارگی‌های لابروم، کپسول مفصل و روتاتور کاف موردنیازند.
طبقه‌بندی انواع مختلف دررفتگی مکرر مفصل شانه
دررفتگیهای مکرر شانه، به دو نوع تقسیم می‌شوند:
- آسیب شدید و نیازمند عمل جراحی
- آسیب (پس از یک حادثه)
- یک‌طرفه (به‌صورت قدامی و یا خلفی و همچنین از سمت چپ و یا از سمت راست)
- ضایعه‌ی بانکارت
- عمل جراحی معمولاً برای ثبات مفصل موردنیاز می‌باشد.
- آسیب خفیف نیازمند برنامه‌ی توان‌بخشی
- آسیب جزئی (وقوع دررفتگی به دلیل آسیب خفیف و یا حتی بدون ایجاد آسیب)
- چند طرفه (هم به‌صورت قدامی و هم به‌صورت خلفی)
- دوجانبه (معمولاً هر دو شانه‌ی فرد درگیر می‌شوند)
- توان‌بخشی (فیزیوتراپی اصلی‌ترین بخش برنامه‌ی درمانی می‌باشد)
- در صورت نیاز به عمل جراحی، عمل شیفت کپسولی فرعی انجام خواهد شد.
درمان دررفتگی مکرر مفصل شانه
روش درمانی مورداستفاده، به نوع عارضه بستگی دارد:
- آسیب‌های شدید و نیازمند عمل جراحی، با تمرینات تقویتی ایزومتریک برای مفاصل شانه و ترمیم ضایعه‌ی بانکارت با انجام عمل جراحی درمان می‌شوند. در طول این عمل، لابروم پاره شده دوباره به استخوان متصل شده و کپسول مفصل سفت می‌شود.
- فرایند درمانی آسیب‌های خفیف و نیازمند توان‌بخشی با درک این مورد که دررفتگیهای پی‌درپی شانه موجب بی‌ثباتی هر چه بیشتر و آسیب‌پذیری آن می‌شود آغاز می‌شود. تمرینات شدید فیزیوتراپی نیز به‌منظور تقویت عضلات شانه انجام می‌شوند.
روش‌های درمانی بدون عمل جراحی
بسته‌های یخ را می‌توان هر دو ساعت یک بار به مدت ۲۰ دقیقه بر روی منطقه‌ی آسیب‌دیده قرارداد (هیچ‌گاه یخ را به‌صورت مستقیم بر روی پوست خود قرار ندهید). یخ می‌تواند درد را تسکین داده و خونریزی منطقه‌ی آسیب‌دیده را کاهش دهد.
نوار پیچی شانه: با بهبودی شانه و تقویت تعادل آن و اعتمادبه‌نفس فرد، مراقبت از شانه به‌صورت ناخودآگاه کاهش می‌یابد. نوارپیچی می‌تواند یک راهکار مناسب برای یادآوری ناپایداری شانه باشد.
اسلینگ شانه: زمانی که شانه در موقعیت مناسب خود قرار گرفت، به کمک یک اسلینگ آن را در محل خود ثابت می‌کنند. اسلینگ به مدت ۲ تا ۳ هفته استفاده می‌شود و در طول این مدت مهم است که به‌منظور جلوگیری از ایجاد گرفتگی در انگشتان، آرنج و مچ دست، آن‌ها را به‌صورت منظم حرکت داد.
افزایش ثبات با تقویت عضلات. این روش‌های پویای تقویت ثبات، به قدرت عضلانی، تعادل و تمرین نیاز دارند. این روش‌ها می‌توانند در بیماران مبتلا به ناپایداری در اثر آسیب‌های خفیف بسیار مفید باشند چراکه از دست دادن کنترل عصبی عضلانی، یکی از شاخصه‌های اصلی این عارضه است. روش‌های درمانی بدون جراحی برای افراد زیر جذابیت بخصوصی دارند:
- کودکان
- بیماران مبتلا به ناپایداری ارادی
- افراد مبتلا به ناپایداری گلنوهومرال خلفی
- افرادی که به دامنه‌ی حرکتی فرا طبیعی نیاز دارند (مانند پرتاب‌کننده‌های بیس بال و یا افرادی که ژیمناستیک کار می‌کنند). در این افراد انجام عمل جراحی معمولاً اجازه نمی‌دهد که دامنه‌ی حرکتی به میزان قبلی بازگردد.
تمرینات تقویتی: تقویت روتاتور کاف، عضلات دلتایی و عضلات حرکت دهنده‌ی استخوان کتف، می‌تواند با انجام یک سری تمرینات ساده انجام شود.
زمانی که شانه به فعالیت‌های عادی خود مانند شنا و یا قایقرانی بازگشت، می‌توان از آن‌ها برای تقویت الگوهای عضلانی عصبی موردنیاز برای پایداری مفصل استفاده نمود. از تمامی فعالیت‌ها و عادت‌هایی که موجب افزایش احتمال دررفتگی جزئی و کلی در مفصل گلنوهومرال می‌شوند دوری‌کنید. به بیماران آموزش داده می‌شود که هر بار شانه‌ی آن‌ها دچار دررفتگی شود، ایجاد این دررفتگی برای دفعه‌ی بعدی آسان‌تر خواهد بود.
گزینه‌های عمل جراحی
تثبیت مفصل گلنوهومرال به کمک عمل جراحی در مورد ناپایداری شدید مفصل و درصورتی‌که عارضه مکرراً باعث ناراحتی در شانه شود، به‌جای تمرینات داخلی و خارجی تقویتی و تعادلی روتاتور کاف در نظر گرفته می‌شود.
عمل جراحی باز: در صورتی که یک تکه بزرگ از استخوان از حفره گلنوئید جدا شده باشد، لازم است تکه استخوان تثبیت شده و یا پیوند استخوانی انجام شود. عمل جراحی مجدد (باز) برای ترمیم و پیوند استخوان، و همچنین در مواردی که مشکلات پس از عمل جراحی آرتروسکوپی وجود داشته باشد، استفاده می‌شود. در عمل جراحی دوم (بازتر)، احتمال ایجاد عوارض (به خصوص عوارض عصبی) بیشتر از سایر عمل‌های جراحی است.
عمل جراحی آرتروسکوپی: این جراحی شامل تعمیر و بازسازی کپسول و لابروم است. همچنین، ایمپلنت‌های جذبی یا فلزی کوچک نیز در حفره گلنوئید قرار داده می‌شوند تا لابروم و کپسول را در ساختار استخوانی تثبیت کنند.
به دلیل اینکه این روش نیازمند بیشتر زخم‌ها است، باعث ایجاد سفت شدن دیواره جلویی شانه می‌شود و معمولاً باعث محدودیت در حرکت و افزایش خطر ابتلا به استئوآرتریت (التهاب مفصلی) می‌شود. نرخ موفقیت در این جراحی حدود ۹۵ درصد است.
