فهرست مطالب
سندرم تونل کارپال یک عارضه دردناک و پیشرونده است که هنگام فشرده شدن عصب مدیان در مچ دست بروز می‌کند. فشردگی عصب مدیان ممکن است ناشی از متورم شدن این عصب، التهاب تاندون‌ها یا هر دو علت باشد.
دکتر وریانی جراح بسیار با‌تجربه و دارای تخصص و شهرت در انجام جراحی‌های ارتوپدی دست و مفاصل می‌باشد. ایشان تاکنون تعداد زیادی از بیماران را با کسب نتایج بهتر، ریسک کمتر و با استفاده از بهترین روش‌های درمان، تحت درمان قرار داده‌اند.
تونل کارپال چیست؟
در مچ دست، هشت استخوان کوچک به نام استخوان‌های کارپال وجود دارند. قرارگیری یک رباط عرضی به نام رتیناکولوم در جلوی مچ دست نیز وجود دارد. فضای بین این رباط و استخوان‌های کارپال تونل کارپال نامیده می‌شود. تاندون‌هایی که عضلات ساعد را به انگشتان دست متصل می‌کنند، از طریق این تونل عبور می‌کنند. همچنین، عصب اصلی دست یا عصب مدیان از طریق این تونل عبور کرده و سپس به شاخه‌های کوچکتر در کف دست تقسیم می‌شود.
عصب مدیان حس انگشت شست، انگشت اشاره، انگشت میانی و نیمی از انگشت حلقه را ایجاد می‌کند. علاوه بر این، این عصب حرکت عضلات کوچک در قاعده انگشت شست را نیز کنترل می‌کند.
سندرم تونل کارپال چیست؟
این سندرم مجموعه‌ای از علائمی است که تصور می‌شود منشاء آن له‌شدگی (فشردگی) عصب مدیان در تونل کارپال باشد. از نظر سن وقوع آن، سندرم تونل کارپال در افراد زیر شایع‌تر است:
- افرادی که در اواخر دهه ۵۰ سالگی هستند. ( به خصوص زنان).
- افرادی که در اواخر دهه ۷۰ سالگی هستند. در این دوران، مردان و زنان به طور مساوی به این سندرم مبتلا می‌شوند.
سندرم تونل کارپال در افرادی که چاق هستند، شایع‌تر است و اغلب برای اعضای یک خانواده رخ می‌دهد. این سندرم در زنان باردار شایع‌تر است.
علائم و نشانه‌های سندرم تونل کارپال
احساس سوزن سوزن شدن: احساس گزگز یا سوزش در تمام یا قسمتی از دست وجود دارد. این اولین نشانه بروز سندرم است. معمولاً ابتدا انگشت اشاره و انگشت وسط تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
بروز درد در همان انگشتان: درد ممکن است تا ساعد و حتی به شانه نیز گسترش یابد.
بی‌حسی در انگشتان، یا در بخشی از کف دست، بروز خواهد کرد. (در صورتی که شرایط بدتر شود).
خشکی پوست در انگشتان ممکن است ایجاد شود.
ضعف عضلات، در موارد شدید در انگشتان دست و یا انگشت شست رخ می‌دهد. این ضعف ممکن است موجب اختلال در گرفتن اشیاء شود و در نهایت منجر به هدررفتن عضلات در قاعده انگشت شست گردد.
علت‌ها و دلایل سندرم تونل کارپال
در بسیاری از موارد، علت سندرم تونل کارپال مشخص نیست. اما اعتقاد بر این است که تغییرات کوچکی در تاندون‌ها و سازه‌های دیگری که از تونل کارپال عبور می‌کنند، ممکن است این عارضه را ایجاد کنند. این تغییرات می‌توانند منجر به افزایش فشار در تونل کارپال شوند. افزایش فشار در نتیجه می‌تواند عصب مدیان را تحت فشار قرار داده و جریان خون به آن را محدود کند. این موضوع به نوبه خود باعث اختلال در عملکرد عصب مدیان و ظهور علائم سندرم تونل کارپال می‌شود.
همچنین، عوامل ژنتیکی نیز ممکن است در بروز این سندرم نقش داشته باشند. به نظر می‌رسد وراثت و ژنتیک در این بیماری نقش داشته باشد. تقریباً یک نفر از هر چهار نفر، یک عضو نزدیک خانواده (مانند پدر، مادر، برادر یا خواهر) دارای سندرم تونل کارپال است یا در گذشته از این عارضه رنج می‌برده است.
عوارض التهاب استخوان و مفاصل مچ دست مانند روماتیسم مفصلی و یا شکستگی مچ دست ممکن است به سندرم تونل کارپال منجر شود.
عوارض مختلف دیگر نیز با سندرم تونل کارپال در ارتباط است. به عنوان مثال: بارداری، چاقی، کم‌کاری غده تیروئید، دیابت، یائسگی، سایر بیماری‌های نادر و اثرات جانبی بعضی از داروها. برخی از این عوارض باعث احتباس مایعات (ادم) می‌شود که ممکن است با درگیر کردن مچ دست باعث سندرم تونل کارپال گردد.
علل نادر عبارتند از کیست، توده و تورم تاندون‌ها و عروق خونی که از تونل کارپال عبور می‌کنند.
نحوه تشخیص سندرم تونل کارپال
یک پزشک (پزشک عمومی، پزشک خانواده) معمولاً قادر به تشخیص سندرم تونل کارپال می‌باشد.
پزشک در مورد علائم بیمار سوالاتی پرسیده و دست و مچ دست بیمار را به دنبال نشانه‌هایی از وجود ضعف در عضلات اطراف انگشت شست، معاینه و بررسی خواهد کرد. همچنین توانایی بیمار برای استفاده از دست و مچ دست خود را نیز ارزیابی خواهد کرد.
آزمایشات احتمالی
آزمون تینل (علامت تینل). پزشک برای دیدن اینکه آیا بیمار در یک (یا چند) انگشت خود احساس بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن می‌کند، به آرامی بر عصب مدیان در مچ دست ضربه می‌زند. این آزمون ممکن است مفید باشد، اما قابل اعتماد نیست.
آزمون فالن (تست خم شدن مچ دست). از بیمار خواسته می‌شود که پشت دستان خود را به یکدیگر فشار دهد، به طوری که مچ دست خم شود. اگر در عرض یک دقیقه احساس سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی ایجاد شود، می‌تواند نشان‌دهنده‌ی آسیب به عصب مدیان باشد.
مطالعه هدایت عصبی. الکترودهایی بر روی دست و مچ بیمار قرار داده می‌شود تا شوک الکتریکی کوچکی اِعمال شود. این تست، سرعت انتقال تکانه‌های عصبی به عضلات را نشان می‌دهد.
الکترومیوگرافی (آزمایش نوار عضله)- یک سوزن ظریف به عضله وارد می‌شود. پزشک با مشاهده‌ی فعالیت الکتریکی بر روی صفحه نمایش می‌تواند امکان هرگونه آسیب به عصب مدیان را مشخص کند و در صورت وجود آسیب، شدت آن را نیز تعیین کند.
آزمایش خون. آزمایش خون برای تعیین این که آیا بیمار دارای یک بیماری زمینه‌ای مربوط به سندرم تونل مچ دست، از جمله کم کاری تیروئید، روماتیسم مفصلی یا دیابت است، ممکن است انجام شود.
تصویر‌برداری. پزشک ممکن است برای تعیین اینکه آیا یک شکستگی و یا برخی از اختلالات دیگر، مانند روماتیسم مفصلی وجود دارد، رادیوگرافی را تجویز کند. همچنین سونوگرافی برای بررسی ساختار عصب مدیان توصیه می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که اسکن MRI در تشخیص سندرم تونل کارپال مفید نیست.
راه‌کارهای درمان سندرم تونل کارپال
استراحت دادن به دست و مچ – هر چه دست و مچ دست خود را بیشتر استراحت دهید، احتمال کاهش و تسکین علائم این سندرم بیشتر است.
کمپرس سرد- بعضی از بیماران درمی‌یابند که قرار دادن کیسه‌ی یخ برای آنها مفید است. کیسه‌ی یخ را به طور غیرمستقیم روی پوست خود بگذارید.
کنترل محرک‌ها – اگر علائم سندرم کارپال شما با حرکات تکراری دست ایجاد می‌شود، حتماً دوره‌های استراحت زیادی را به دست و مچ دست خود بدهید، تا مچ دست شما زمان کافی برای استراحت و بهبودی داشته باشد. یک کاردرمانگر می‌تواند به شما یاد دهد که چگونه کارها را به طرز متفاوتی انجام دهید.
اسپلینت (آتل‌بندی) مچ دست – آتل متحرک مچ دست (بریس) اغلب به عنوان اولین درمان فعال توصیه می‌شود. هدف از استفاده از بریس، حفظ مچ دست در یک زاویه خنثی و بدون اِعمال هرگونه نیروی بیشتر از تونل کارپال است، تا به عصب مدیان، استراحت داده شود. این عمل اگر برای چند هفته انجام شود، ممکن است مشکل مچ دست را برطرف سازد. معمولاً آتل فقط در شب استفاده می‌شود، که اغلب برای کاهش علائم سندرم، کافی خواهد بود.
تزریق کورتیکواستروئید- پزشک ممکن است تزریق آستروئید را به طور مستقیم بر تونل کارپال مچ دست توصیه کند. در ابتدا بیمار ممکن است درد بیشتری را احساس کند، اما پس از چند روز بهبودی قابل توجهی خواهد داشت. کورتیکواستروئیدها به شکل قرص خوراکی در دسترس هستند.
داروهای غیر‌استروئیدی ضد التهابی (NSAIDs)- داروهایی مانند آسپیرین یا ایبوبروفن ممکن است به تسکین کوتاه مدت درد کمک کنند.
ورزش– تمرینات کششی و تقویتی می‌تواند برای افرادی مفید باشد که علائم آنها کاهش یافته است. این ورزش‌ها را می‌توان تحت نظارت یک درمانگر فیزیکی انجام داد که برای استفاده از تمرینات برای درمان اختلالات فیزیکی آموزش دیده است، یا تحت نظارت یک کاردرمانگر که برای ارزیابی افراد مبتلا به اختلالات فیزیکی و کمک به افزایش مهارت‌های آنها برای بهبود سلامت خود، آموزش دیده است.
درمان‌های جایگزین– برخی از بیماران از مزایای طب سوزنی و درمان کایروپراکتیک بهره‌مند شده‌اند، اما کارآیی آنها ثابت نشده است. یوگا یک استثناء محسوب می‌شود، زیرا مطالعات نشان داده است که تمرینات یوگا موجب کاهش درد و بهبود توانایی گرفتن اشیاء با دست در بیماران مبتلا به سندرم تونل کارپال می‌شود.
عمل جراحی- آزاد کردن تونل کارپال یکی از عمل‌های جراحی متداول است. معمولاً اگر علائم سندرم به مدت ۶ ماه ادامه یابد، توصیه می‌شود با عمل جراحی، بافت طنابی (رباط) دور مچ دست به منظور کاهش فشار بر روی عصب مدیان، قطع شود. این جراحی تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارد. بسیاری از بیماران نیاز به عمل جراحی در هر دو دست دارند. انواع جراحی آزاد سازی تونل کارپال عبارتند از:
عمل جراحی آزادسازی به روش باز: روش‌های سنتی مورد استفاده برای اصلاح سندرم تونل کارپال، شامل ایجاد یک برش (تا ۲.۵ سانتی‌متر) در مچ دست و سپس قطع رباط مچ دست برای باز کردن و گسترش تونل کارپال است. این روش به طور کلی تحت بی‌حسی موضعی و به صورت سرپایی انجام می‌شود، مگر اینکه ملاحظات پزشکی غیر معمول وجود داشته باشد.
جراحی اندوسکوپیک: می‌تواند نسبت به جراحی آزادسازی سنتی با روش باز، موجب بهبود عملکردی سریعتری شده و ناراحتی بعد از عمل کمتری به دنبال خواهد داشت. جراح، دو برش (هر کدام حدوداً ۱ سانتی‌متر) را در مچ و کف دست بیمار ایجاد کرده و یک دوربین متصل به لوله (آندوسکوپ) را وارد می‌کند، تا همزمان با مشاهده بافت بر روی صفحه نمایش، رباط کارپال (بافتی که مفاصل مچ دست را کنار هم نگه می‌دارد) را قطع کند.
جراحی اندوسکوپیک دو پورتال که معمولاً تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود، یک روش درمان مؤثر است و اسکار و حساسیت به لمس (در صورت وجود) را به حداقل می‌رساند. گزینه جراحی اندوسکوپیک تک پورتال نیز برای درمان سندرم تونل کارپال موجود است و می‌تواند اسکار و درد بعد از عمل کمتری به همراه داشته باشد. این جراحی به طور کلی اجازه می‌دهد که افراد بتوانند برخی از فعالیت‌های طبیعی خود را طی دوره کوتاهی بعد از عمل، از سر بگیرند.
هر چند که علائم سندرم ممکن است بلافاصله بعد از عمل جراحی کاهش یابد، اما بهبودی کامل بعد از عمل جراحی تونل کارپال می‌تواند ماه‌ها طول بکشد. برخی از بیماران ممکن است دچار عفونت، آسیب‌های عصبی، خشکی و درد در محل اسکار شوند. گهگاه قدرت مچ دست بیماران از دست می‌رود، زیرا در این جراحی، رباط مچ دست قطع می‌شود. بیماران باید پس از عمل جراحی برای بازگرداندن قدرت مچ دست خود، تحت درمان فیزیکی قرار بگیرند. برخی از بیماران پس از بهبودی از عمل جراحی ممکن است نیاز به اصلاح وظایف شغلی و یا حتی تغییر شغل خود داشته باشند.
بازگشت سندرم تونل کارپال پس از درمان نادر است. اکثر بیماران به طور کامل بهبود می‌یابند.
