معمولاً استخوان‌های ستون فقرات (مهره‌ها) بر روی یکدیگر به‌طور مرتب قرارگرفته‌اند. رباط‌ها و مفاصل از ستون فقرات حمایت می‌کنند. اسپوندیلولیستزی توازن ستون فقرات را بر هم می‌زند. در این عارضه یکی از استخوان‌های کمر بر روی استخوان زیرین خود سر می‌خورد. با سرخوردن این استخوان روبه‌جلو، بافت‌های کناری و اعصاب ممکن است دچار ناراحتی شده و درد ایجاد کنند.
دکتر وریانی با تایین درجه سرخوردگی مهره، درمان متناسب را برای شما در نظر می‌گیرند. در مراحل اولیه، درمان دارویی را برای تسکین درد در نظر می‌گیرند و در مواردی که دارو جوابگو نیست، تزریق اپیدورال استروئید در نظر می‌گیرند و برای مراحل آخریه که سایر درمان‌ها جوابگو نبوده و خطر فشار زیاد بر عصب و ستون فقرات و در نتیجه بی حسی و فلج شدن وجود دارد، با جراحی، مهره‌ی مورد نظر را در جای خود ثابت می‌نمایند.
آناتومی
ستون فقرات کمری به ۵ مهره‌ی آخر ستون فقرات گفته می‌شود. نام این مهره‌ها L1 تا L5 می‌باشد. این ۵ مهره به‌طوری در کنار هم قرارگرفته‌اند که قوس داخلی ملایمی به کمر بدهند. پایین‌ترین مهره‌ی کمر، L5، به بالای استخوان خاجی (استخوانی مثلثی در پایه‌ی ستون فقرات که بین دو استخوان لگن قرارگرفته است) متصل می‌شود.
آناتومی ستون فقرات کمری معمولاً در سطح سگمنت های آن بحث می‌شود. هر سگمنت ستون فقرات عبارت است از دو مهره و یک دیسک بین مهره‌ای، اعصاب خارج‌شده در این سطح از ستون مهره و مفاصل فاصل که به این سطح از ستون فقرات متصل هستند.
عوامل خطر
- اسپوندیلولیستزی در موارد بسیار نادر ممکن است منشأ ژنتیکی داشته باشد. بدین معنی که در هنگام تولد فرد به آن مبتلاست.
- این عارضه ممکن است در زمان کودکی در اثر یک آسیب ایجاد شود.
- در بزرگ‌سالان مسن‌تر، تخریب دیسک و مفاصل فاست می‌تواند منجر به ایجاد اسپوندیلولیستزی گردد.
- در بیماران جوان‌تر (زیر ۲۰ سال سن)، اسپوندیلولیستزی معمولاً عبارت است از سرخوردگی مهره کمر در پنجم کمر بر روی استخوان خاجی.
سرخوردگی اسپوندیلولیستزی
قسمت پشتی حلقه‌ی استخوانی از بدنه‌ی اصلی مهره‌ی کمر جداست، بنابراین مهره دیگر توسط استخوان به مهره‌ی زیر خود متصل نیست. در این موقعیت، مفاصل فاست نمی‌توانند به‌خوبی از ستون فقرات حمایت کنند. در این حالت مهره می‌تواند آزادانه بر روی مهره‌ی زیرین خود سر بخورد.
درجه‌بندی سرخوردگی اسپوندیلولیستزی
اسپوندیلوز می‌تواند در زمان شکستگی در دو طرف حلقه‌ی استخوانی، باعث سرخوردگی مهره های کمر گردد. سرخوردگی از ۱ تا ۴ درجه‌بندی می‌شود که درجه‌ی ۴ شدیدترین حالت آن است. درجه‌ی ۴ سرخوردگی معمولاً باعث علائم عصبی می‌شود.
علائم
- احساس درد در ناحیه‌ی کمر و باسن که معمولاً به هنگام ایستادن، راه رفتن و خم شدن رو به عقب شدیدتر است.
- گرفتگی و اسپاسم عضلانی در عضلات پایین کمر نیز شایع است.
- درد ممکن است در اثر عوامل مکانیکی ایجاد شده باشد. درد مکانیکی در اثر فرسایش بخش‌هایی از ستون فقرات ایجاد می‌شود.
- فشار بر روی اعصاب ناحیه‌ی دم اسب (دسته‌ای از ریشه‌های عصبی گذرنده از ستون فقرات کمری) می‌تواند اعصابی که به مثانه و مقعد می‌روند را تحت تأثیر قرار دهد. عملکرد مثانه و روده‌ها ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند.
- فشار می‌تواند موجب کمردرد، درد منتشرشده در پشت دو پا و بی‌حسی و گزگز بین دو پا شود.
تشخیص
- معاینه‌ی فیزیکی
- عکس‌برداری از کمر با اشعه‌ی ایکس
- سی تی اسکن
- ترکیب سی تی اسکن و میلوگرافی
- اسکن MRI
درمان
استراحت
با محدود کردن فعالیت‌ها، به کمر خود استراحت دهید. این کار می‌تواند برای کاهش التهاب و اسپاسم عضلانی کارآمد باشد.
دارو درمانی
داروهایی برای تسکین درد و کنترل گرفتگی‌های عضلانی تجویز می‌شوند.
بریس سخت
در شکستگی‌های حاد که پتانسیل بهبودی دارند، استفاده از بریس کمر سخت به مدت ۲ تا ۳ ماه توصیه می‌شود.
تزریق اپیدورال استروئید
استروئید ها داروهای ضدالتهاب قوی هستند که می‌توانند درد و ورم را کاهش دهند. در تزریق اپیدورال استروئید، دارو به درون فضای اطراف ریشه‌های عصبی کمر تزریق می‌شود. به این ناحیه، اپیدورال گفته می‌شود.
فیزیوتراپی
پس از ارزیابی عارضه‌ی شما، درمانگر می‌تواند تمرین‌هایی را برای کاهش علائم برای شما در نظر بگیرد. فیزیوتراپیست می‌تواند به‌منظور بهبود انعطاف‌پذیری در کمر و همسترینگ و همچنین به جهت تقویت کمر و عضلات شکم یک برنامه‌ی تمرینی را برای شما طراحی کند.
عمل جراحی
عمل جراحی زمانی انجام می‌شود که سرخوردگی شدید بوده و علائم آن با روش‌های درمان سرخوردگی مهره بدون جراحی کاهش پیدا نکنند. انواع اصلی عمل جراحی برای اسپوندیلولیستزی عبارت‌اند از:
لامینکتومی
هنگامی که مهره‌ها به جلو خم می‌شوند، اعصاب اطراف آن‌ها که از ستون فقرات خارج می‌شوند ممکن است تحت فشار قرار گیرند و به ناراحتی بیفتند. همچنین، اندازه کانال نخاعی در منطقه آسیب‌دیده کوچک می‌شود و اعصاب درون کانال تحت فشار قرار می‌گیرند. برای رفع این مشکل، لامینای حلقه استخوانی برداشته می‌شود و فشار بر روی اعصاب کاهش می‌یابد. این عمل برداشتن لامینا و کاهش فشار بر روی اعصاب، به نام لامینکتومی شناخته می‌شود.
خشک‌کردن خلفی مفصل با استفاده از ابزار
عموماً بلافاصله پس از انجام لامینکتومی برای درمان اسپوندیلولیستزی، عمل فیوژن یا خشک‌کردن ستون فقرات نیز انجام می‌شود. هدف از عمل فیوژن، تبدیل دو استخوان مهره به یکی و جلوگیری از سرخوردگی بیشتر مهره‌ها بر روی یکدیگر است. همچنین، عمل فیوژن برای ثابت کردن مهره‌ها در محل خود و جلوگیری از حرکت آن‌ها بر روی یکدیگر استفاده می‌شود و درد مکانیکی را کاهش می‌دهد. در صورتی که عمل فیوژن با عمل جراحی لامینکتومی همراه باشد، می‌تواند به برداشتن فشار از روی اعصاب کمک کند.
در طی این عمل، جراح پیوندهای کوچک استخوانی را در پشت مهره‌های آسیب‌دیده قرار می‌دهد.
فیوژن خلفی داخلی کمر
زمانی که عمل فیوژن برای اسپوندیلولیستزی متوسط (تا ۵۰ درصد سرخوردگی) موردنیاز باشد، فیوژن خلفی داخلی کمر در نظر گرفته می‌شود. در طی این عمل، مهره‌های آسیب‌دیده از جلو (قدامی) و عقب (خلفی) به یکدیگر جوش داده می‌شوند. جوش دادن مهره‌ها از دو طرف باعث افزایش سطح جوش خوردگی و درنتیجه بهبود استحکام آن می‌شود.
عمل فیوژن بیولوژیک
مواد جدید مانند پروتئین‌های مورفوژنتیک استخوانی (BMP) با پیوند استخوان ترکیب شده و می‌تواند نیاز به استفاده از ابزارآلات برای فیوژن را کاهش دهند. BMP رشد استخوانی را تحریک کرده و سرعت استخوان‌سازی در سگمنت ناپایدار را افزایش می‌دهد. با استفاده از BMP، بدون نیاز به برداشت بافت پیوند استخوانی و کارگذاری ابزارآلات، مدت‌زمان انجام عمل بسیار کمتر خواهد بود. همچنین، استحکام جوش خوردگی در این روش بالاتر خواهد بود.
تکنولوژی‌های حفظ حرکت
یک ایمپلنت تیتانیومی مخصوص در بین زائده‌های ستون فقرات در پایین کمر فرد قرار داده می‌شود. این وسایل حفظ حرکت در حال حاضر برای بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی استفاده می‌شود. برای اسپوندیلولیستزی، هدف، کاهش فشار از روی دیسک و مفاصل فاست و افزایش فضا در درون کانال نخاعی و رفع علائم می‌باشد.
