ورم و آب آوردن زانو هنگامی اتفاق می‌افتد که معمولاً بعد از یک آسیب‌دیدگی، در داخل و خارج مفصل زانو مقدار زیادی مایع تجمع می‌کند. مفصل زانو در حالت عادی به شکل یک کپسول سر بسته شبیه به یک بالن است. هنگامی که در داخل مفصل زانو مایع جمع می‌شود، زانو دچار ورم شده و به اصطلاح گفته می‌شود که زانو آب آورده است. آب آوردن زانو بعد از مصدومیت، تقریباً همیشه نشان دهنده وارد آمدن یک آسیب جدی به یکی از اجزای ساختاری مهم در داخل مفصل زانو می‌باشد. در این شرایط، ورم زانو می‌تواند به آرامی و یا به صورت ناگهانی به وجود بیاید. ممکن است ورم زانو بعد از مدتی فروکش کند، اما تداوم ورم زانو معمولاً ناشی از وقوع یک آسیب‌دیدگی شدید در ساختار آن می‌باشد.
علت‌ها و دلایل آب آوردن زانو
تعدادی از علت آب آوردن زانو در ادامه آورده شده است:
- غالباً ورم داخل مفصل زانو بعد از وقوع مصدومیت یا آسیب‌دیدگی زانو اتفاق می‌افتد، اما ممکن است گاهی از اوقات بدون وجود یک آسیب‌دیدگی مشهود، زانو دچار ورم شود.
- آسیب‌دیدگی زانو می‌تواند در اثر ضربه مستقیم در ورزش‌های تماسی مانند فوتبال و نیز در زمان انجام فعالیت‌هایی از قبیل تغییر مسیر ناگهانی و چرخیدن روی پاشنه در زمانی که با سرعت در حال دویدن، پریدن یا فرود آمدن روی زمین هستید، اتفاق بیفتد.
- ورم‌هایی که ناشی از مصدومیت و آسیب‌دیدگی نباشد، می‌تواند در اثر بیماری‌های مختلفی از قبیل عفونت یا آرتروز التهابی به وجود آید.
اگر ورم مفصل زانوی شما به خاطر مصدومیت باشد، ممکن است یکی از آسیب‌های زیر در مورد اجزای ساختاری زانو اتفاق افتاده باشد:
پاره شدن رباط صلیبی قدامی: رباط صلیبی قدامی به صورت یک بافت نواری رشته‌ای و قدرتمند است که در مرکز مفصل زانو قرار دارد. این رباط وظیفه اتصال و نگه داشتن دو استخوان اصلی مفصل زانو یعنی استخوان ران در بالا و استخوان ساق پا در پایین به یکدیگر و ایجاد پایداری در مفصل زانو را بر عهده دارد. پارگی رباط صلیبی قدامی، شایع‌ترین علت ورم مفصل بعد از آسیب‌دیدگی زانو می‌باشد.
پارگی غضروف:غضروف، یک بافت است که سطح داخلی مفاصل را پوشش می‌دهد و در مقابل نیروهایی که به مفاصل وارد می‌شود، به عنوان یک ضربه‌گیر عمل می‌کند. در داخل مفصل زانو، دو نوع غضروف وجود دارد: غضروف لاستیکی و غضروف سفت. غضروف‌هایی که به شکل نیم دایره و صفحات تخت و ارتجاع‌پذیر در قسمت داخلی و خارجی مفصل زانو قرار دارند، به آنها غضروف مینیسک گفته می‌شود. و غضروف‌های سفتی که سطح صیقلی و براقی دارند و در انتهای استخوان‌های مفصل زانو قرار می‌گیرند، غضروف مفصلی (آرتیکولار) نامیده می‌شوند.
وقوع یک شکستگی در داخل مفصل زانو: اگر هر یک از استخوان‌های واقع در مفصل زانو و یا غضروف‌های مفصلی آن دچار شکستگی شود، باعث ایجاد ورم شدید در مفصل زانو خواهد شد.
اگر ورم مفصل زانوی شما ناشی از مصدومیت یا آسیب‌دیدگی اجزای آن نباشد، ممکن است در اثر یکی از عوامل زیر ایجاد شده باشد:
بیماری نقرس: این نوعی آرتروز التهابی است که در اثر آن، کریستال‌هایی در داخل مفصل زانو رسوب می‌کند و باعث متورم شدن سریع زانو می‌شود.
استئوآرتروز یا خرابی مفصل: این نوع از آرتروز معمولاً در سنین بالاتر از ۴۰ سالگی اتفاق می‌افتد، اما ممکن است در سنین پایین‌تر هم به ویژه در صورتی که زانوی شما دچار آسیب‌دیدگی شده باشد، اتفاق بیفتد. در اثر این عارضه، استخوان‌های زانو دچار ساییدگی و فرسودگی شده و به تدریج تحلیل می‌روند.
سندرم درد پاتلوفمورال: این عارضه باعث درد شدید در قسمت بالا، پایین، اطراف و پشت کشکک زانو می‌شود. سندرم درد پاتلوفمورال در اثر استفاده سنگین یا مکرر از مفصل زانو و یا انجام فعالیت‌هایی از قبیل دویدن، پریدن، زانو زدن و چمباتمه زدن به طور مکرر اتفاق می‌افتد. در عین حال، این شایع‌ترین علت درد زانو هم شناخته می‌شود.
کیست بیکر: کیست بیکر یک نوع ورم پُر از مایع در قسمت پشت مفصل زانو است که غالباً در اثر آرتروز فرسایشی و یا مصدومیت از ناحیه زانو به وجود می‌آید.
ایجاد ورم در قسمت خارج مفصل زانو می‌تواند ناشی از مصدومیت و یا بیماری خاصی باشد که به مرور زمان در این ناحیه به وجود آمده است. بعضی از شایع‌ترین علل ورم خارج زانو عبارت است از:
آسیب‌دیدگی رباط طرفی خارجی: رباط‌های طرفی به صورت بافت‌هایی به شکل نوارهای رشته‌ای و قوی هستند که در سمت داخل و خارج مفصل زانو قرار گرفته‌اند و استخوان بزرگ ران پا را به استخوان ساق پا متصل می‌کنند.
بورسیت: بورسیت عبارت است از التهاب بورس یا همان کیسه مفصلی که یک کیسه پُر از مایع است و در بین استخوان و تاندون‌ها یا ماهیچه قرار گرفته است و وظیفه جلوگیری از اصطکاک بین این بافت‌ها را بر عهده دارد و به ساختارهای مفصلی اجازه می‌دهد که بتوانند به آسانی بر روی یکدیگر بلغزند و حرکت کنند.
تاندونیت: تاندونیت شامل التهاب و حساس شدن بافت یک تاندون می‌باشد که یک بافت رشته‌ای قوی است و ماهیچه‌های اطراف مفصل زانو را به استخوان‌ها متصل می‌کند.
آسیب‌دیدگی صفحه رشد استخوان: صفحات رشد استخوان، یک سری نواحی تخصص یافته در بافت استخوان هستند که رشد طولی استخوان در کودکان و نوجوانان را امکان‌پذیر می‌سازند. این صفحات رشد ممکن است در اثر مصدومیت و یا فعالیت‌های ورزشی دچار آسیب‌دیدگی و حساسیت شوند.
نشانه‌ها و علائم
ورم داخل مفصل زانو
- معمولاً با درد عمومی و سخت شدن کل مفصل زانو همراه است.
- برای خم کردن زانو مشکل دارید، زیرا در داخل مفصل آب جمع شده است و هنگامی که می‌خواهید زانوی خود را خم کنید، درد آن شدیدتر می‌شود.
- اغلب در هنگام راه رفتن، در اطراف زانوی خود احساس درد خواهید داشت.
- اگر غضروف‌ها یا رباط‌های زانوی شما نیز آسیب دیده باشد، احساس ناپایداری مفصل زانو را خواهید داشت. در این حالت ممکن است زانو دچار پیچ خوردگی، خالی کردن یا قفل شدگی شود. اگر استخوان یا غضروف مفصلی دچار شکستگی شده باشد، ممکن است در همان زمان وقوع مصدومیت و یا بعد از آن هنگامی که می‌خواهید شروع به حرکت کنید، صدای شکستگی از داخل مفصل زانو شنیده شود.
- ممکن است زانوی شما گرم شود و قرمز رنگ به نظر برسد.
- ممکن است در اطراف مفصل زانو مقدار زیادی خون‌مردگی ایجاد شود.
ورم خارج مفصل زانو
- مستقیماً در روی ناحیه‌ای که ورم کرده است و نیز در اطراف آن، احساس درد خواهید داشت.
- ناحیه ورم کرده در زانو ممکن است گرم و قرمز شود.
- اگر یکی از رباط‌های زانوی شما آسیب دیده باشد، ممکن است هنگامی که در حال راه رفتن و دویدن می‌خواهید بایستید، تغییر جهت بدهید یا روی پای خود بچرخید، زانوی شما پیچ بخورد یا خالی کند.
- فعالیت‌هایی که فشار وارد بر روی ساختارهای آسیب‌دیده مفصل زانو را تشدید می‌کند، می‌تواند باعث افزایش درد و ورم زانو شود.
- زانو زدن یا چمباتمه زدن می‌تواند باعث تشدید درد و ورم در اطراف کشکک زانو و یا زیر قسمت جلویی مفصل زانو شود.
- ممکن است بر روی ناحیه ورم کرده و یا در زیر ساختارهای آسیب‌دیده زانو، خون‌مردگی ایجاد شود.
- ممکن است دچار دررفتگی مفصل زانو شوید (یعنی استخوان‌های بالا و پایین مفصل زانوی شما به طور عادی در امتداد هم قرار نمی‌گیرند).
- بعد از مصدومیت شدید از ناحیه زانو، ساق پا و خود پای شما سرد و رنگ‌پریده می‌شود. این حالت نشان می‌دهد که یکی از رگ‌های خونی اصلی پای شما پاره شده است.
روش‌های درمانی و داروها
روش درمانی که برای ورم و آب آوردن زانو در نظر گرفته می‌شود به علت به وجود آمدن ورم، شدت آن و سوابق پزشکی شما بستگی دارد. به طور کلی درمان آب آوردن زانو شامل مصرف قرص‌های مسکن و تخلیه آب تجمع یافته در داخل مفصل زانو می‌باشد.
دکتر ورياني يک جراح داراي بورد تخصصي ارتوپدي است که در درمان عوارض زانو تخصص دارد. او برای درمان از يک روش بيمار محور استفاده می‌کند و معتقد است که هر چقدر شما اطلاعات بيشتري در مورد بيماري خود داشته باشيد، تصميم آگاهانه‌تري در مورد درمان آن خواهيد گرفت. در نهایت، روش‌های درمان شما و توصیه‌های پزشک بر اساس رابطه خوب و مناسب بین شما، اطلاعات مفیدی که در مورد آن به دست آورده‌اید و اصول تصمیم‌گیری مشترک خواهد بود. هدف همه این اقدامات، بهبود کیفیت زندگی شما می‌باشد.
داروها
برای کاهش درد ناشی از این عارضه، می‌توانید از قرص‌های مسکن بدون نسخه استفاده کنید. اگر این داروها نتیجه مطلوبی به همراه نداشته باشند، ممکن است پزشک قرص‌های مسکن خوراکی قوی‌تری را به شما تجویز کند. همچنین، برای کاهش التهاب مفصل زانو، پزشک ممکن است داروی کورتیکواستروئید خوراکی مانند پردنیزولن به شما تجویز کند. همچنین، استروئیدهای دیگر نیز می‌توانند مستقیماً به داخل مفصل زانو تزریق شوند.
جراحی
برای درمان علت اصلی به وجود آمدن ورم زانو ممکن است لازم باشد که از یکی از عمل‌های جراحی زیر استفاده شود:
آرتروسنتز. خالی کردن مایع جمع شده در داخل زانو می‌تواند به کاهش فشار وارد بر مفصل کمک کند. از این روش برای تخلیه آب زانو استفاده می‌شود و بعد از خالی کردن آب زانو ممکن است پزشک به منظور رفع التهاب مفصل، یک داروی کورتیکواستروئید هم به داخل آن تزریق کند.
آرتروسکوپی. در این روش، یک لوله نازک (آرتروسکوپ) از طریق یک بریدگی کوچک به داخل مفصل زانو وارد می‌شود. با استفاده از تجهیزات ظریفی که در قسمت سر آرتروسکوپ تعبیه شده است، می‌توان اجسام سرگردان داخل مفصل را خارج کرد و یا قسمت‌های آسیب‌دیده بافت‌های داخل مفصل را ترمیم نمود.
تعویض مفصل. اگر شدت عارضه به حدی باشد که مفصل زانو نتواند وزن بدن شما را تحمل کند، ممکن است نیاز به عمل جراحی تعویض مفصل زانو داشته باشید.
سایر روش‌ها
ممکن است پزشک برای بهبود عملکرد و قدرت مفصل زانو، استفاده از روش‌های درمان فیزیکی را به شما توصیه کند.
در طول روز سعی کنید که چند بار زانوي خود را ماساژ بدهید. اگر از درد مداوم زانو رنج می‌برید، یک ماساژ آرام می‌تواند به افزایش جریان خون و رفع گرفتگی و سختی زانوی شما کمک کند. اما دقت کنید که اگر اين کار باعث تشدید درد زانوی شما می‌شود، باید بلافاصله ماساژ دادن را متوقف کنید.
حرکات کششی سبک نیز می‌تواند به رفع گرفتگی پاها و بهبودی سریع‌تر زانوی شما کمک کند. حرکت کشش آرام عضلات همسترینگ را برای شل کردن این عضلات انجام دهید. ابتدا به حالت طاق باز در دهانه یک در، روی زمین بخوابید. پای سالم خود را به حالت صاف و راحت روی زمین دراز کنید و پای آسیب‌دیده را بلند کنید و به دیوار تکیه بدهید، به طوری که زانوی شما کاملاً صاف باشد. این وضعیت را حدود یک دقیقه نگه دارید و بعد پا را پایین بیاورید. این حرکت کششی را حداقل سه بار در روز انجام دهید. یک حرکت کششی مفید دیگر، حرکت کشش زانو تا سینه است. برای این کار، روی زمین به پشت بخوابید و زانوی خود را با دو دست به سمت قفسه سینه بکشید. دقت کنید که این حرکت را باید به صورت کاملاً آرام انجام دهید و به زانوی خود تا حدي نیرو وارد کنید که باعث ایجاد درد و ناراحتی نشود. حالت کشش را حدود ۳۰ ثانیه نگه دارید و حداقل سه بار در روز این حرکت را تکرار کنید.
فشرده‌سازی: از باندهای کشی لوله‌ای و زانوبندها می‌توان برای فشرده کردن زانو استفاده کرد. این کار به کاهش ورم زانو کمک می‌کند. برای کسب اطلاعات بیشتر، روی لینک مربوطه کلیک کنید.
دارو: از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن می‌توان برای کاهش ورم زانو استفاده کرد.
آسپیراسیون: در این عمل، پزشک با استفاده از یک سوزن باریک، آب جمع شده در داخل مفصل زانوی شما را تخلیه می‌کند. با این حال ممکن است مجدداً در داخل زانو آب جمع شود.
تزریق کورتیزون: کورتیزون یک هورمون استروئیدی است که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کند و از این طریق باعث کاهش درد و التهاب می‌شود.
پیشگیری
ورزش‌هاي منظمي که موجب تقويت ماهیچه‌های اطراف زانوی شما شود و وزن شما را پایین نگه دارد، می‌تواند در پیشگیری از آسیب‌دیدگی و ورم زانو تأثیر قابل توجهی داشته باشد.
داشتن یک برنامه منظم از حرکات کششی که شامل حرکات اختصاصی برای مفصل لگن، پاها و قوزک پا باشد، می‌تواند به جلوگیری از آسیب‌های زانو کمک کند.
از تغییر ناگهاني رشته ورزشی و یا افزایش شدت فعالیت‌های ورزشی خود اکیداً خودداری کنید.
