مفصل شانه، پس از مفاصل ران و زانو، به عنوان سومین مفصلی که نسبت به آرتروز آسیب‌پذیر است، شناخته می‌شود. دلیل این آسیب‌پذیری این است که مفصل شانه مانند اندام‌های دیگر بدن قادر به تحمل فشار زیادی نیست. با این حال، همانند مفاصل لگن و زانو، تخریب غضروف که علامت بیماری آرتروز است، منجر به درد شدید، محدودیت‌های عملکردی، گرفتگی مفصل و دشواری قابل توجه در انجام فعالیت‌های روزمره می‌شود. اگرچه آرتروز یک بیماری غیرقابل درمان است، روش‌های درمانی غیرجراحی و جراحی بسیاری وجود دارند که می‌توانند علائم بیماری را تا حد زیادی کاهش داده و به فرد در داشتن یک زندگی فعال و سالم کمک کنند.
دکتر وریانی درترمیم آرتروز شانه تخصص داشته و از کارآمدترین روش‌ها برای درمان شما استفاده خواهد نمود. ایشان تجربه‌ی انجام هزاران عمل جراحی را داشته ومی‌تواند شما را در انتخاب مناسب‌ترین روش درمانی برای درمان سریع‌تر و کاهش احتمال بازگشت بیماری راهنمایی کند.
شانه‌ی سالم و آسیب ندیده
شانه از مجموعه‌ای از استخوان‌های متصل به یکدیگر تشکیل شده است. سر استخوان بازو، که گوی مفصل شانه را تشکیل می‌دهد، درون حفره‌ی گلنوئید که قسمتی از کاسه‌ی مفصل است، قرار می‌گیرد. مفصل شانه یک مفصل گوی و کاسه است. مفصل گوی و کاسه دارای کاسه‌ای عمیق برای پایداری بیشتر طراحی شده‌اند، اما ساختار مفصل شانه بر اساس تحرک است و نه پایداری. این مفصل بیشترین درجه تحرک را در بین مفاصل بدن دارد. سر استخوان بازو کاملاً درون کاسه‌ی مفصل قرار نگرفته و تنها بخشی از آن درون کاسه قرار دارد. به همین دلیل، این مفصل برای پایداری و تحرک به بافت‌های نرم وابسته است. پایداری این مفصل توسط رباط‌ها (رشته‌هایی که یک سر آن‌ها به گوی و سر دیگر آن‌ها به کاسه‌ی مفصل متصل است) و تاندون‌ها (بافت‌های نرم که عضلات را به استخوان متصل می‌کنند) حفظ می‌شود. تاندون‌های شانه، گوی را درون کاسه می‌چرخانند و به مجموعه‌ای از آن‌ها روتاتور کاف یا عضلات گرداننده‌ی شانه می‌گویند. چهار تاندون روتاتور کاف در تحرک و پایداری مفصل شانه کمک می‌کنند. این تاندون‌ها ممکن است به علت آسیب، فرسایش به دلیل پیری یا پارگی متضرر شوند.
انواع آرتروز شانه
ازجمله شایع‌ترین علت آرتروز شانه که شانه را درگیر می‌کنند می‌توان موارد زیر را نام برد:
استئوآرتریت. این نوع از آرتروز، با نام آرتروز “فرسایشی” نیز شناخته‌شده و احتمالاً در اثر ترکیبی از استفاده‌ی زیاد، عوامل ژنتیکی، آسیب‌های کوچک و خفیف و افزایش فشار بر روی مفصل ایجاد می‌شود. در طی این عارضه، غضروف‌ها ترکیب شیمیایی خود را ازدست‌داده، ساییده شده و از بین می‌روند. بدون این پوشش محافظتی، استخوان‌ها بر روی یکدیگر کشیده شده و ایجاد درد می‌کنند.
استئوآرتریت
آرتروز التهابی. در عارضه‌هایی مانند آرتروز روماتوئید، عوامل زیادی که معمولاً به دستگاه ایمنی مربوط می‌شوند، منجر به التهاب مفصل و پوشش آن شده و درنهایت باعث تخریب سطح غضروف‌ها و از بین رفتن آن‌ها خواهند شد.
آرتروپاتی به پارگی روتاتور کاف. این عارضه، شدیدترین حالت پارگی‌های بزرگ در روتاتور کاف می‌باشد. روتاتور کاف به محل برخورد چهار عضله گفته می‌شود که وظیفه‌ی تحرک و حفظ پایداری مفصل شانه را دارند. بااینکه پارگی‌های بزرگ در روتاتور کاف شایع نیستند، در حدود ۴ درصد از بیماران مبتلا به پارگی‌های روتاتور کاف که به عارضه‌ی خود توجهی نمی‌کنند، به این آرتروپاتی مبتلا می‌شوند.
آرتروپاتی به پارگی روتاتور کاف
نکروز استخوانی (نکروز اواسکولار). یک عارضه‌ی نادر که در طی آن جریان خون استخوان تشکیل‌دهنده‌ی گوی مفصل شانه دچار اختلال شده و باعث مرگ و تخریب قسمتی از استخوان می‌شود. با از دست رفتن استحکام استخوان‌ها، فشار واردشده بر روی غضروف منجر به آسیب دیدن آن نیز می‌شود.
آرتروز پس از آسیب. این عارضه ممکن است پس از وقوع یک شکستگی در گوی یا کاسه‌ی مفصل که در طی آن غضروف نیز آسیب می‌بیند ایجاد شود. درنهایت، این آسیب می‌تواند باعث شود تا غضروف فرسوده شده و از بین برود.
علائم آرتروز شانه
همانند مفاصل دیگر، شایع‌ترین علائم آرتروز شانه عبارت‌اند از:
- درد به هنگام فعالیت
- درد به هنگام استراحت و خوابیدن
- درد که معمولاً در قسمت پشت شانه متمرکز بوده ولی در طول دست‌ها احساس می‌شود.
- گرفتگی مفاصل
- محدودیت در فعالیت‌ها
- کاهش دامنه‌ی حرکتی، همراه با صداهای ناهنجار و گیرکردن به هنگام کشیده شدن گوی و کاسه‌ی مفصل بر روی یکدیگر.
- بی‌خوابی به دلیل راحت نبودن فرد چه به هنگام خوابیدن بر روی دست آسیب‌دیده و چه به هنگام خوابیدن بر روی دست سالم.
تشخیص
با پیشرفت علائم آرتروز، معمولاً معاینه‌ی فیزیکی علائمی چون گرفتگی و کاهش دامنه‌ی حرکتی را مشخص می‌کند. همچنین ممکن است قدرت مفصل تحت تأثیر قرارگرفته و صداهای ناهنجاری به هنگام حرکت دادن دست به گوش برسند.
عکس‌برداری با اشعه‌ی ایکس می‌تواند میزان تخریب غضروف‌ها را مشخص کرده و حضور آرتروز را تائید کند. ازآنجایی‌که اشعه‌ی ایکس توانایی نشان دادن غضروف را ندارد، می‌توان حضور آن را بر اساس وجود “فاصله” در بین گوی و کاسه تشخیص داد. با از بین رفتن غضروف، فاصله‌ی بین استخوان‌ها کاهش‌یافته و در مراحل پیشرفته‌ی بیماری ممکن است استخوان گوی در تماس مستقیم با استخوان کاسه قرارگرفته باشد.
سی تی اسکن نوعی اسکن کامپیوتری است که می‌توان از آن برای مشخص کردن جزئیات بیشتر استخوان‌های شانه استفاده کرد.
اسکن MRI آزمایشی است که اطلاعاتی را در مورد استخوان و غضروف‌ها به پزشک می‌دهد ولی مهم‌ترین استفاده‌ی آن، مشخص کردن وضعیت بافت‌های نرم اطراف به‌خصوص عضلات و تاندون‌های شانه می‌باشد.
درمان
همانند همه‌ی مفاصل دیگر در بدن انسان، درمان آرتروز شانه نیز ابتدا با روش‌های درمانی بدون جراحی آغاز می‌شود. ازجمله این روش‌ها می‌توان موارد زیر را نام برد:
اصلاحات حرکتی
کاهش فعالیت‌هایی که باعث وارد شدن فشار بر روی دست‌ها می‌شوند و همچنین اصلاح حرکات ورزشی که دست آسیب‌دیده را تحت‌فشار قرار می‌دهند.
حرارت مرطوب
گرم و مرطوب نگه‌داشتن دست می‌تواند به آن احساس آرامش بیشتری بدهد.
یخ گذاشتن بر روی شانه
یخ گذاشتن بر روی شانه سه تا چهار بار در روز می‌تواند به کاهش التهاب، به‌خصوص پس از ورزش کردن و فشار آمدن بر روی شانه، کمک کند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی می‌تواند در حفظ و یا بهبود وضعیت دامنه‌ی حرکتی و قدرت مفاصل مفید باشد ولی در برخی از موارد ممکن است درد ناشی از آرتروز را تحریک کند – بنابراین درصورتی‌که باعث افزایش درد شود، باید در انجام آن تجدیدنظر نمود.
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و یا آسپرین، ازجمله داروهای مؤثری هستند که نیازی به نسخه‌ی پزشک ندارند. داروهای ضدالتهاب قوی‌تر و نیازمند نسخه‌ی پزشک نیز می‌توانند مورداستفاده قرار بگیرند.
مکمل‌های غذایی
ازجمله این مکمل‌ها می‌توان به گلوکوزامین و کندرویتین سولفات اشاره کرد. درحالی‌که برخی از بیماران این داروها را مفید می‌یابند، مدارک علمی کمی مبنی بر مؤثر بودن مکمل‌های غذایی در درمان آرتروز وجود دارند.
تزریق کورتیکواستروئید ها (کورتیزون)
این کار می‌تواند به کاهش التهاب درون مفصل کمک کند. بااینکه تزریق کورتیزون معمولاً با خطر کمی همراه است، در صورت مؤثر بودن، اثرات آن مدت‌زمان زیادی دوام نمی‌آورند. به‌علاوه، افراد مبتلا به دیابت ممکن است پس از هر تزریق تا مدتی متوجه بالا رفتن سطح قند خون خود شوند.
تزریق مکمل‌های روان کننده
ترکیبات ساختگی مانند هیالورونیک اسید و مشتقات آن، از نظر ساختاری به مایع مفصلی طبیعی شبیه‌اند. این مواد باهدف روان کردن حرکت مفصل به درون آن تزریق می‌شوند. این ترکیبات گران بوده و استفاده از آن‌ها تنها در مفصل زانو تائید شده است. مفصلی که بیشترین تحقیقات پزشکی بر روی آن انجام‌شده‌اند. اطلاعات کمی مبنی بر مؤثر بودن استفاده از این مواد برای درمان آرتروز شانه وجود دارند.
درمان با عمل جراحی
درصورتی‌که روش‌های درمانی بدون جراحی کارساز نباشند، ممکن است پزشک شما اعمال جراحی را در نظر بگیرد:
آرتروسکوپی مفصل شانه
این یک عمل جراحی کم تهاجمی است که به بیهوشی نیاز داشته و در طی آن یک دوربین کوچک از طریق یک بریدگی کوچک وارد مفصل می‌شود. از طریق یک بریدگی دیگر، ابزارهای کوچکی به درون مفصل واردشده و عمل جراحی با کمک آن‌ها انجام می‌شود. برای اطلاعات بیشتر در مورد آرتروسکوپی مفصل شانه بر روی لینک کلیک کنید.
تعویض مفصل شانه
در طی این عمل، ایمپلنت‌های فلزی و پلاستیکی برای ساختن یک سطح مفصلی جدید کار گذاشته می‌شوند. در طول این عمل که نیازمند ایجاد بریدگی است، گوی مفصلی مبتلا به آرتروز برداشته‌شده و با یک گوی فلزی (پروتز) جایگزین می‌شود. این گوی فلزی به یک میله‌ی فلزی متصل بوده که درون استخوان بازو جای می‌گیرد. کاسه‌ی مفصلی مبتلا به آرتروز نیز با یک کاسه‌ی پلاستیکی نرم (پروتز) پوشانده می‌شود. حرکت گوی فلزی صیقلی بر روی کاسه‌ی پلاستیکی صاف درد را کاهش می‌دهد. ازجمله رایج‌ترین عمل‌های تعویض مفصل شانه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تعویض کامل مفصل شانه. در طی این عمل، سطح گوی و کاسه‌ی مفصل مبتلا به آرتروز، هر دو بازسازی می‌شوند. همانند مفصل طبیعی شانه، گوی پروتزی به‌جای درون کاسه، بر روی کاسه قرارگرفته و برای حرکت و پایداری، به عضلات و تاندون‌ها (بافت‌های نرم) خود فرد متکی است.
همی آرتروپلاستی (تعویض نیمی از مفصل)
در طب این عمل، گوی مفصل جایگزین شده ولی کاسه دست‌نخورده باقی می‌ماند. این عمل زمانی که غضروف کاسه‌ی مفصل سالم بوده و یا آسیب کمی دیده باشد بیشترین استفاده را داشته و نسبت به عمل تعویض کامل مفصل شانه، کاربرد بسیار کمتری دارد.
تعویض معکوس مفصل شانه. دلیل این نام‌گذاری، قرار گرفتن گوی پروتزی به‌جای کاسه‌ی مفصل شانه و کاسه‌ی پلاستیکی بر سر استخوان بازو می‌باشد. این عمل زمانی مورداستفاده قرار می‌گیرد که بافت‌های نرم فرد برای حرکت دادن مفصل جایگزین شده و یا حفظ پایداری آن قدرت کافی را نداشته باشند. در مواردی که آرتروز موجب آسیب شدید مفصل و همچنین آسیب یا تخریب روتاتور کاف می‌شود، این عمل بیشتری کاربرد را خواهد داشت.
