شانه، پرتحرک‌ترین مفصل بدن انسان است. این مفصل به بلند کردن و چرخاندن دست و رسیدن به اشیای بالای سر کمک می‌کند و می‌تواند در جهت‌های مختلفی گردش کند. البته این دامنه‌ی وسیع حرکتی، می‌تواند باعث بی‌ثباتی مفصل گردد. بی‌ثباتی مفصل شانه زمانی رخ می‌دهد که سر استخوان بازو یا همان گوی مفصل شانه، از کاسه‌ی آن خارج شود. این مشکل می‌تواند به دلیل یک آسیب ناگهانی و یا استفاده‌ی بیش‌ازحد از شانه ایجاد شود. زمانی که شانه دچار دررفتگی می‌شود، نسبت به وقوع دوباره‌ی دررفتگی آسیب‌پذیر بوده و اگر شانه مکرراً دچار دررفتگی شده و به‌اصطلاح “لق” شده باشد، به آن ناپایداری مزمن مفصل شانه می‌گویند.
دکتر وریانی یک متخصص ارتوپدی شاخص و باسابقه بوده که درزمینه‌ی تشخیص و درمان آسیب‌های شانه‌ی ناشی از ورزش، به‌وسیله‌ی روش‌های محافظه‌کارانه و در صورت نیاز انجام عمل جراحی، تجربه‌ی فراوانی دارد.
فهرست مطالب
آناتومی
شانه‌ی شما از سه استخوان ساخته‌شده است: استخوان بازو، استخوان کتف و استخوان ترقوه.
سر استخوان بازو یا همان گوی مفصل شانه، درون یک حفره‌ی کم‌عمق در استخوان کتف به نام کاسه‌ی مفصل شانه قرار می‌گیرد. به این کاسه، حفره‌ی گلنوئید گفته می‌شود. یک بافت پیوندی مستحکم به نام کپسول شانه به‌عنوان یک سیستم رباطی عمل کرده و سر استخوان بازو را در مرکز حفره‌ی گلنوئید قرار می‌دهد. این بافت، مفصل شانه را پوشانده و سر استخوان بازو را به استخوان کتف متصل می‌کند. شانه‌ی شما برای پایدار بودن، بر تاندون‌ها و عضلات قدرتمندی متکی است.
انواع ناپایداری‌های مفصل شانه
نیمه دررفتگی مفصل شانه. دررفتگی مفصل شانه می‌تواند جزئی باشد بدین‌صورت که گوی مفصل تنها تا قسمتی از درون کاسه خارج شود. به این عارضه نیمه دررفتگی گفته می‌شود.
دررفتگی کامل شانه. دررفتگی کامل به معنی خارج شدن کل گوی مفصل از درون کاسه‌ی آن می‌باشد.
ناپایداری مزمن مفصل شانه. با شل شدن و پارگی رباط‌ها، تاندون‌ها و عضلات اطراف شانه، دررفتگی مکرراً ایجاد می‌شود. ناپایداری مزمن مفصل شانه، به معنی عدم توانایی این بافت‌ها برای نگهداری شانه در جای خود است.
علل ناپایداری (لق بودن) کتف و شانه
ناپایداری کتف و شانه از سه راه مختلف ایجاد می‌شود:
دررفتگی شانه
حوادث ناگوار و آسیب شدید، معمولاً از علل اصلی دررفتگی اولیه‌ی شانه می‌باشند. با دررفتن سر استخوان بازو از درون مفصل، حفره‌ی گلنوئید و رباط‌های جلوی شانه معمولاً آسیب می‌بینند. لابروم – لبه‌ی غضروفی در اطراف حفره‌ی گلنوئید – نیز ممکن است دچار پارگی شود که به آن ضایعه‌ی بنکارت می‌گویند. دررفتگی اولیه‌ی شدید، می‌تواند موجب دررفتگی‌های مکرر در آینده و احساس ناپایداری شود.
کشیدگی‌های مکرر
برخی از افراد مبتلا به بی‌ثباتی و لقی مفصل شانه، تابه‌حال دچار دررفتگی نشده‌اند. اکثر این افراد، دارای رباط‌های شل شده در شانه‌ی خود می‌باشند. این وضعیت در برخی از موارد به‌صورت طبیعی در بدن آن‌ها وجود دارد. در برخی از موارد نیز این وضعیت به دلیل کار کردن بیش‌ازحد در بالای سر ایجادشده است.
شنا، تنیس و والیبال از ورزش‌هایی هستند که به فعالیت زیادی در بالای سر نیاز داشته و می‌توانند موجب کشیدگی رباط‌های شانه شوند. بسیاری از مشاغل نیز به کار در بالای سر نیاز دارند.
رباط‌های شل شده، تثبیت مفصل شانه را مشکل می‌کنند همچنین انجام فعالیت‌های مکرر و سخت، می‌تواند به شانه‌ی ضعیف شده آسیب برساند. این کار باعث به وجود آمدن یک شانه‌ی ناپایدار و دردناک می‌شود.
لقی شانه یا ناپایداری چندجهته
در تعداد کمی از بیماران، شانه بدون وجود هیچ سابقه‌ی آسیب و یا کشیدگی مکرر، دچار ناپایداری می‌شود. در این بیماران، شانه احساس لقی کرده و ممکن است در چندین جهت دچار دررفتگی شود. یعنی ممکن است گوی مفصل شانه از جلو، عقب و یا پایین کاسه‌ی آن خارج شده و دچار دررفتگی شود. به این عارضه لقی شانه یا ناپایداری چندجهته گفته می‌شود. این بیماران به‌طور طبیعی دارای رباط‌های سست در کل بدن بوده و ممکن است دارای مفاصل کاذب نیز باشند.
علائم ناپایداری (لق بودن) کتف و شانه
از علائم شایع ناپایداری مزمن مفصل کتف و شانه، می‌توان موارد زیر را نام برد:
- درد ایجادشده به دلیل آسیب به شانه
- دررفتگی‌های مکرر شانه
- ازکارافتادگی مکرر شانه
- احساس مزمن لق بودن شانه و حرکت کردن آن به خارج و داخل مفصل و احساس “آویزان بودن”
تشخیص
معاینه‌ی فیزیکی و سابقه‌ی پزشکی. پس از گفتگو در مورد علائم و سوابق پزشکی، پزشک شانه‌ی شما را معاینه خواهد کرد. آزمایشات به خصوصی می‌توانند به پزشک شما در بررسی ناپایداری شانه کمک کنند. پزشک همچنین آزمایشاتی برای تشخیص سستی کلی رباط‌ها انجام خواهد داد. برای مثال ممکن است از شما خواسته شود تا انگشت شست خود را به زیر ساعد دست برسانید.
آزمایشات عکس‌برداری. ممکن است پزشک به‌منظور تائید تشخیص خود و شناسایی مشکلات دیگر در صورت وجود، آزمایشات عکس‌برداری تجویز کند.
- عکس‌برداری با اشعه‌ی ایکس. این عکس‌ها هرگونه آسیب وارده به استخوان‌های تشکیل‌دهنده‌ی شانه را نشان خواهند داد.
- MRI. این نوع عکس‌برداری، جزئیات دقیقی از بافت‌های نرم را ارائه داده و می‌تواند به پزشک شما در تشخیص آسیب‌های وارده به رباط‌ها و تاندون‌های اطراف مفصل شانه کمک کند.
درمان ناپایداری (لق بودن) کتف و شانه
ناپایداری مزمن مفصل کتف و شانه، معمولاً در ابتدا به‌وسیله‌ی روش‌های بدون جراحی درمان می‌شود. درصورتی‌که این روش‌های نتوانند درد و ناپایداری را از بین ببرند، ممکن است عمل جراحی موردنیاز قرار بگیرد.
روش‌های درمانی بدون جراحی
پزشک شما یک برنامه‌ی درمانی برای از بین بردن علائم عارضه طراحی می‌کند. معمولاً تا قبل از اینکه حتی بتوانید اثرات این روش‌های درمانی را احساس کنید، چند ماه زمان لازم است. از این روش‌های بدون جراحی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اصلاح فعالیت‌ها. شما باید در سبک زندگی خود تغییراتی را ایجاد کرده و همچنین از انجام فعالیت‌هایی که باعث تشدید علائم می‌شوند، خودداری کنید.
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی. داروهایی مانند آسپرین و ایبوپروفن، درد و ورم را کاهش می‌دهند.
- فیزیوتراپی. تقویت عضلات شانه و کار کردن بر روی کنترل آن، می‌تواند ثبات شانه را بهبود بخشد. فیزیوتراپیست شما، یک برنامه‌ی ورزش در خانه برای شانه‌ی شما طراحی خواهد کرد.
درمان با انجام عمل جراحی
معمولاً برای ترمیم رباط‌های کشیده و یا پاره شده به عمل جراحی نیاز است تا بدین ترتیب بتوانند مفصل شانه را بهتر در محل خود نگهداری کنند.
جراحی باز (ترمیم ضایعه‌ی بنکارت). برخی از بیماران، به عمل جراحی باز نیاز دارند. این به معنی ایجاد یک بریدگی بزرگ‌تر بر روی شانه و انجام عمل جراحی با دید مستقیم می‌باشد.
بالا بردن کپسول مفصل. یک عمل جراحی دیگر که برای درمان لقی مفصل شانه استفاده می‌شود، عمل بالا کشیدن کپسول مفصل شانه است. آستر هر مفصل، کپسول نام دارد که یک کیسه از جنس بافت پیوندی را در اطراف مفصل تشکیل می‌دهد. مفصل شانه‌ی کپسول نسبتاً بزرگ دارد که به آن اجازه می‌دهد تا چنین محدوده‌ی حرکتی وسیعی را داشته باشد.
آرتروسکوپی. بافت‌های نرم درون شانه را می‌توان به کمک وسایل ریز جراحی و ایجاد بریدگی‌های کوچک‌ترمیم کرد. این یک عمل سرپایی است. آرتروسکوپی یک عمل جراحی کم‌تهاجمی است که در طی آن، جراح به‌وسیله‌ی یک دوربین کوچک درون شانه را مشاهده کرده و با وسایل جراحی به‌اندازه‌ی مداد، عمل را انجام می‌دهد.
پس از انجام عمل جراحی، ممکن است شانه‌ی شما به‌وسیله‌ی آتل یا اسلینگ، موقتاً در جای خود ثابت شود.ب
بازتوانی و توانبخشی
با برداشتن اسلینگ، تمرینات بازتوانی برای توانبخشی به رباط‌ها شروع می‌شوند. این تمرینات، دامنه‌ی حرکتی شانه را افزایش داده و هم‌زمان با بهبود رباط‌ها از ایجاد جای زخم جلوگیری می‌کند. تمرینات تقویتی شانه نیز به‌تدریج به برنامه‌ی توانبخشی شما اضافه خواهند شد.
حتماً از برنامه‌ی درمانی تجویز شده توسط پزشک پیروی کنید. باوجود کند بودن این روند، تعهد داشتن نسبت به فیزیوتراپی مهم‌ترین عامل برای بازگشتن به فعالیت‌هایی است که از آن‌ها لذت می‌برید.