درد سیاتیک به‌عنوان دردی در ارتباط با عصب سیاتیک تعریف می‌شود که از کمر تا پایین پاها منتشر می‌شود. این عارضه بیشتر در بزرگ‌سالان در گروه سنی ۲۰ تا ۶۰ سال دیده می‌شود.
دکتر وریانی می‌تواند در طول دوره‌ی درمان سیاتیک، با نظرات تخصصی خود در مورد تجویز داروهای مدرن و سنتی و فواید و مزایای آن‌ها، شما را راهنمایی کند.
انواع درد سیاتیک
روش‌های زیادی برای طبقه‌بندی انواع درد وجود دارند که یکی از آن‌ها، طبقه‌بندی به صورت حاد و مزمن می‌باشد.
درد حاد معمولاً به صورت ناگهانی ایجادشده و مدت‌زمان احساس آن محدود می‌باشد. این درد مکرراً به دلیل آسیب به استخوان‌ها، عضلات و اندام‌ها ایجادشده و شروع آن معمولاً با اضطراب و پریشانی همراه است.
درد مزمن بیشتر از درد حاد دوام داشته و می‌توان گفت عموماً به روش‌های درمانی پزشکی مقاوم است. این درد معمولاً به همراه یک بیماری بلند مدت مانند استئوآرتریت ایجادشده و در برخی از موارد مانند فیبرومیالژی، یکی از شاخصه‌های بیماری است. درد مزمن می‌تواند در اثر آسیب به بافت ایجاد شود ولی در اکثر موارد، وجود آن به دلیل آسیب‌های عصبی است.
علائم و نشانه‌ها
درد سیاتیک انواع بسیار گوناگونی دارد. این عارضه ممکن است به صورت مورمور ملایم، درد مبهم و یا احساس سوزش خود را نشان دهد. در برخی از موارد، درد تا حدی شدید است که عملاً فرد را از حرکت بازمی‌دارد.
در بیشتر موارد، درد در یک طرف بدن ایجاد می‌شود. برخی از افراد در قسمتی از پا دچار درد شدید و در قسمتی دیگر دچار بی‌حسی می‌شوند. همچنین ممکن است این درد و بی‌حسی در پشت ساق و یا درد کف پا احساس شود. ممکن است در پای آسیب‌دیده احساس ضعف نیز وجود داشته باشد. در برخی مواقع به هنگام راه رفتن بر روی زمین، پای شما درد می‌گیرد.
درد پا معمولاً در بیماران مبتلابه سیاتیک دیده می‌شود و علائم شایع پادرد در اثر این عارضه عبارت‌اند از:
- درد تنها در یک پا احساس می‌شود، نه هر دو
- درد در باسن شروع شده و با گذشتن از ران، به تدریج در قسمت تحتانی پا منتشر شده و در برخی موارد به کف پا نیز سرایت می‌کند
- درد احساس شده توسط فرد مبتلا معمولاً از نوع حاد می‌باشد نه درد ممتد و مبهم
- ایستادن و نشستن به حالت عادی برای فرد دشوار بوده و فرد به هنگام راه رفتن یا دراز کشیدن احساس بهتری خواهد داشت
علاوه بر موارد بالا، بیمار مبتلابه سیاتیک از عوارض دیگری نیز رنج می‌برد. برخی از علائم دیگر که افراد مبتلابه سیاتیک آن‌ها را احساس می‌کنند عبارت‌اند از احساس فشار، مورمور و یا بی‌حسی که به درون پا منتشر می‌شود. احساس ضعف در پا نیز برای افراد مبتلابه این عارضه غیر معمول نیست.
انواع مختلف درد ناشی از عصب سیاتیک. درد و علائم مخصوص سیاتیک در فرد می‌توانند به محل سرچشمه گرفتن عصب آسیب‌دیده در کمر برسند. علائم رایج عبارت‌اند از:
- سیاتیک ریشه‌ی عصبی L4. علائم سیاتیک که از ناحیه‌ی L3-L4 نشئت می‌گیرد عبارت‌اند از: درد و یا بی‌حسی در قسمت‌های میانی، تحتانی و همچنین کف پا؛ ضعف و عدم توانایی بالا بردن کف پا و راه رفتن روی پاشنه‌ی پا. ممکن است رفلکس تاندون زیر زانو نیز در فرد کند شود.
- سیاتیک ریشه‌ی عصبی L5. اگر بخش L4-L5 دچار آسیب شده باشد ممکن است بیمار در بالا آوردن انگشت شست پا و یا در قسمت مچ پا دچار ضعف شود (به این حالت افتادگی پا می‌گویند). علائم سیاتیک ایجادشده در این ناحیه از کمر عبارت‌اند از: درد و یا بی‌حسی بر روی پنجه‌ی پا به خصوص در شبکه‌ی بین انگشت شست و دومین انگشت پا.
- سیاتیک ریشه‌ی عصبی S1. علائم سیاتیک ایجادشده در منطقه‌ی L5-S1 که در پایین ستون فقرات قرار دارد عبارت‌اند از: درد و یا بی‌حسی در کنار پنجه‌ی پا؛ ضعف که مانع بلند کردن پاشنه‌ی پا از روی زمین و راه رفتن بر روی پنجه می‌شود. همچنین ممکن است رفلکس تاندون زیر زانو در بیمار کند شود.
علت‌ها و دلایل
در افراد مسن‌تر، سیاتیک معمولاً به دلیل عارضه‌های تخریبی ستون فقرات مانند تنگی کانال نخاعی ایجاد می‌شود. در تنگی کانال نخاعی، راه عبور عصب سیاتیک تنگ می‌شود. این عارضه موجب فشار آمدن به عصب سیاتیک و آزردن آن می‌شود.
ضربه دیدن یا تروما. اساسا هر آسیب یا اتفاقی که موجب فشار آمدن به عصب سیاتیک شود می‌تواند باعث ایجاد درد سیاتیک شود. با این حال در بسیاری از موارد نمی‌توان هیچ علت خاصی برای درد سیاتیک پیدا کرد.
فشار بر عصب ساکرال در اثر اختلال مفصل ران یا ساکروایلیاک. علائم ناشی از اختلالات مفصل ساکروایلیاک ممکن است شبیه به درد سیاتیک بوده و همچنین بی‌حسی به وجود آمده در اثر این عارضه در مقابل بی‌حسی خطی و دقیق در عارضه‌ی سیاتیک، عمیق‌تر می‌باشد.
سندرم پیریفورمیس. عصب سیاتیک از پشت عضله‌ی پیریفورمیس می‌گذرد و به علت اتصال این عضله به استخوان لگن، با اندکی سفت شدن می‌تواند موجب ناراحتی عصب سیاتیک شود. این عضله می‌تواند با واردکردن فشار بر روی عصب سیاتیک موجب شروع درد شود.
فتق دیسک بین مهره‌ای. فتق و بیرون‌زدگی دیسک دو عارضه‌ی متفاوت‌اند با این حال عوارض به وجود آمده توسط آن‌ها یکسان می‌باشند. این عارضه‌ها بیشتر به دلیل ضربه و تصادف ایجاد می‌شوند. اگر هسته‌ی دیسک به درون لایه‌ی دور آن نفوذ کند به آن فتق دیسک و در صورت نفوذ نکردن هسته و تنها بیرون زدن دیسک، به آن بیرون‌زدگی دیسک گفته می‌شود. با این حال هردوی این عارضه‌ها بر روی عصب سیاتیک فشار آورده و این التهاب موجب احساس مورمور، بی‌حسی و درد می‌شود.
تنگی کانال نخاعی. این عارضه معمولاً در اثر کهولت سن ایجادشده و در طی آن به تدریج از عرض کانال نخاعی کم شده که این امر موجب فشار آمدن به نخاع و همچنین ریشه‌های عصبی و درنتیجه ایجاد درد سیاتیک می‌شود. این عارضه معمولاً با آرتروز اشتباه گرفته می‌شود.
اسپوندیلوزیس (لغزش مهره). عارضه‌ای است که یا به صورت مادرزادی در فرد وجود داشته و یا در اثر یک آسیب شدید ایجاد می‌شود. در این عارضه یک مهره بر روی مهره‌ی زیر خود لغزیده و به سمت جلو می‌رود. این عارضه به‌احتمال زیاد می‌تواند موجب فشار آمدن بر روی عصب سیاتیک شده و درد شدیدی را ایجاد کند.
تشخیص
علاوه بر معاینه‌ی فیزیکی و بررسی کامل سوابق پزشکی، روش‌های تشخیص سیاتیک عبارت‌اند از:
عکس‌برداری با اشعه‌ی ایکس. روشی تشخیصی که در طی آن از امواج الکترومغناطیسی نامرئی به منظور تشکیل تصاویری از بافت‌ها، استخوان‌ها و اندام‌های داخلی استفاده می‌شود.
اسکن MRI. یک روش تشخیصی که از آهن ربا های بزرگ، امواج رادیویی و یک کامپیوتر به منظور تشکیل تصاویر دقیق از اندام‌ها و ساختارهای درونی بدن استفاده می‌کند.
الکترومیوگرافی (نوار عضله) و مطالعه‌ی هدایت عصبی (EMG و NCS). این دو روش تشخیصی به همراه یکدیگر انجام شده و در طی آن‌ها، امواج الکتریکی در عضلات موردبررسی قرار می‌گیرند. در طول گرفتن نوار عضله، سوزن‌های باریکی را وارد عضله می‌کنند تا فعالیت الکتریکی آن را ضبط کنند. مطالعه‌ی هدایت عصبی نیز معمولاً هم‌زمان با الکترومیوگرافی انجام می‌شود تا مشخص گردد که عملکرد عصب سالم است یا نه. سپس الکترودهایی در نقاط مختلفی از پوست و بر روی گذرگاه‌های عصبی قرار داده می‌شوند. با تحریک عصب در نقاط مختلف، پزشک می‌تواند منطقه‌ی آسیب‌دیده را شناسایی کند.
درمان
در برخی از موارد هیچ اقدام درمانی لازم نبوده و عارضه به‌خودی‌خود بهبود می‌یابد.
روش‌های محافظه کارانه (بدون عمل جراحی) در بسیاری از موارد بهترین گزینه به‌حساب می‌آیند. دکتر وریانی ممکن است موارد زیر را به منظور کاهش علائم عارضه و تسکین التهاب توصیه کند:
- منطقه‌ی آسیب‌دیده را گرم کرده و یا بر روی آن یخ بگذارید. برای ۴۸ تا ۷۲ ساعت اولیه از یخ و سپس از گرما استفاده کنید.
- از مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن و استامینوفن استفاده کنید.
- راه‌های مراقبت از کمر در خانه:
- استراحت در تختخواب توصیه نمی‌شود.
- به مدت چند روز فعالیت خود را کاهش دهید. سپس به آرامی آن‌ها را از سر بگیرید.
- به مدت ۶ هفته پس از شروع درد، از برداشتن وزنه و یا چرخاندن کمر خود خودداری کنید.
- پس از ۲ تا ۳ هفته دوباره ورزش کردن را شروع کنید. از جمله ورزش‌هایی برای تقویت عضلات شکم و افزایش انعطاف‌پذیری ستون فقرات.
داروها. داروهای مسکن مانند پاراستامول و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) برای درمان درد سیاتیک استفاده می‌شوند. در مواردی که تصور می‌شود گرفتگی عضلانی علت ایجاد درد است، داروهای شل کننده‌ی عضلانی توصیه می‌شوند. در صورت شدید بودن درد، ممکن است استفاده از داروهای مخدر ضروری باشد. از دیگر داروهای استفاده‌شده برای درمان این عارضه می‌توان داروهای ضدافسردگی با دوز پایین و کورتیزون تزریقی را نام برد.
فیزیوتراپی. منیپولاسیون، استفاده از گرما و یخ و همچنین ورزش‌های مخصوص، می‌توانند در درمان این عارضه مفید باشند.
تزریقات. در صورت جواب ندادن موارد بالا، ممکن است پزشک شما تزریق داروهای خاصی را به منظور کاهش التهاب در اطراف عصب تجویز کند. همچنین ممکن است برای تسکین درد شدید ناشی از رنجش عصب، داروهای دیگری نیز تجویز شوند.
روش‌های درمانی جایگزین. ممکن است در برخی از افراد، روش‌هایی چون استئوپاتی، کایروپراکتیک، ماساژ و یا طب سوزنی بتوانند علائم را کاهش دهند.
جراحی.اگرچه در بیشتر موارد سیاتیک، بهبود در طی چهار تا هشت هفته رخ می‌دهد، اما در موارد شدید و مزمن که با استفاده از روش‌های غیرجراحی بهبود نمی‌یابند، ممکن است نیاز به انجام عمل جراحی وجود داشته باشد. هدف اصلی از عمل جراحی، کاهش فشار بر روی عصب سیاتیک است. این کار می‌تواند با برداشتن بخشی از دیسک‌های بین مهره‌ای (دیسکتومی) یا حذف عامل فشار بر روی عصب انجام شود. در حدود ۵ درصد افراد مبتلا به سیاتیک نیاز به عمل جراحی دارند. قبل از تصمیم به انجام عمل جراحی، تمام روش‌های دیگر باید مورد بررسی قرار گیرند.
پیشگیری
با این که کمردرد به علت سیاتیک و یا عوامل دیگر، عارضه‌ای شایع است، می‌توان با رعایت موارد زیر از بروز آن جلوگیری کرد:
- حفظ حالت مناسب بدن به هنگام ایستادن، راه رفتن و نشستن.
- انجام ورزش‌هایی که تناسب‌اندام و قدرت و انعطاف‌پذیری بدن در نواحی عضلات شکم و ستون فقرات را حفظ می‌کنند.
- روش‌های درست بلند کردن اجسام را تمرین کنید. به هنگام بلند کردن یک جسم، زانوهای خود را خم کرده و کمر را صاف نگه‌دارید. با انجام این کار، فشار ناشی از بلند کردن جسم بر روی استخون لگن و پاها وارد می‌شود نه بر روی کمر. جسم را نزدیک به بدن خود نگه‌دارید. هرچه جسم از بدن شما دورتر باشد، فشار بیشتری بر روی کمر وارد می‌شود.
- وقتی نشسته‌اید، اطمینان حاصل کنید که کمرتان به خوبی پشتیبانی می‌شود. از صندلی‌هایی استفاده کنید که کمرتان را به خوبی در بر گرفته و طراحی آن‌ها به شکل مناسبی با بدن همخوانی داشته باشد. می‌توانید از یک بالش گرد کوچک در پشت کمر استفاده کنید تا به کمرتان کمک کند و حمایت کند.
