بیش از یکصد نوع آرتروز، که باعث ایجاد مشکل در انجام فعالیت‌های روزمره می شود به دلیل احساس درد در مفاصل و چوب شدگی مفاصل است. روماتیسم مفصلی (RA) معمولاً بر مفاصل دست‌ها، پاها و زانوها در هر دو طرف بدن تأثیر می‌گذارد. البته آرتروز بر مفاصل دیگر مثل مفاصل ران و لگن هم اثر می‌گذارد. حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از مبتلایان به آرتروز از روماتیسم مفصلی ران یا روماتیسم لگن رنج می‌برند. اغلب افراد با پیشرفت بیماری آرتروز خود به روماتیسم مفصلی ران مبتلا شده‌اند.
دکتر واریانی جراح ارتوپد و متخصص در جراحی اختلالات مفاصل ران در بزرگسالان است. وی در آرتروسکوپی ران، تعویض مفصل ران (اولیه و ثانویه)، عمل با رویکرد مستقیم قدامی، تعویض لگن و جراحی محافظتی مفصل ران دارای تبحر و تجربه زیادی است.
در روماتیسم مفصل لگن و ران، سینوویم ها ضخیم و متورم شده و مواد شیمیایی تولید شده، باعث تخریب غضروف مفصلی شده و استخوان را می‌پوشاند. روماتیسم مفصلی غالباً دو مفصل مشابه را در دو طرف بدن در بر می‌گیرد، بنابراین مفاصل هر دو ران درگیر روماتیسم مفصلی می‌شوند.
آناتومی ران
مفصل ران یک مفصل گوی و حفره‌ای است که حفره آن توسط استابولیوم یا حفره حلقه‌ای در قسمتی از استخوان بزرگ لگن شکل می‌گیرد. گوی سر استخوان ران در بالای استخوان ران قرار دارد.
سطح گوی و حفره توسط یک بافت لغزنده به نام غضروف مفصلی پوشانده شده است. این غضروف مفصلی سطحی صاف با اصطکاک کم فراهم می‌کند که باعث می‌شود استخوان‌ها به راحتی روی هم لغزش پیدا کنند. همچنین، سطح مفصل توسط یک پوشش نازک به نام سینوویوم پوشانده شده است. در ران سالم، سینوویوم مقدار کمی مایع تولید می‌کند که به روان کردن غضروف و کمک به حرکت مفصل کمک می‌کند.
علائم روماتیسم مفصلی لگن یا ران (RA)
علائم روماتیسم مفصلی لگن ممکن است به صورت تدریجی یا به شکل ناگهانی به وجود بیایند. شما در ابتدا هیچ دردی در ناحیه ران خود احساس نمی‌کنید اما یک روز ناگهان با احساس درد در کشاله ران و کمر از خواب بیدار می‌شوید. اگر شما دچار روماتیسم مفصلی شده باشید علائم آن را در یک یا هر دو پای خود احساس می‌کنید. ممکن است فقط مفصل شما درگیر بیماری روماتیسم مفصلی شده باشد. اگر مفاصل دیگر هم مبتلا شده باشند آنگاه با درد و چوب شدگی صبحگاهی همراه خواهد بود. با گذشت زمان علائم زیر پدید می‌آید:
- علائمی نظیر درد، چوب شدگی و تورم و التهاب
- درد راکد، احساس ناراحتی و چوب شدگی در کشاله ران، ران بیرونی یا باسن
- دردی که تا کشاله‌های ران، ران و باسن کشیده می‌شود
- دردی که با راه رفتن یا ایستادن بدتر و بیشتر می‌شود
- دردی که در هنگام صبح یا پس از مدتی نشستن یا استراحت کردن بدتر شده و با تحرک کاهش می‌یابد
- دردی که حتی در زمان استراحت وجود دارد
- قدم برداشتن به صورت لنگان لنگان
- افزایش درد و چوب شدگی در زمان انجام فعالیت های شدید
- ترک و شکستگی لگن
دلایل
علت دقیق تورم آرتروزی هنوز نامشخص است، البته مدارکی دال بر نقش داشتن عوامل ژنتیکی در پیشرفت برخی از انواع این بیماری وجود دارد.
روماتیسم مفصلی یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی به بدن خود بیمار حمله می‌کند. با وجود اینکه علت و درمان روماتیسم پا هنوز شناخته نشده ولی متخصصین بر این باورند که عوامل زیر می‌تواند در ایجاد این بیماری نقش داشته باشند:
- عوامل ژنتیکی
- عوامل محیطی
- هورمون‌ها
تشخیص بیماری
پزشک در مورد سوابق پزشکی و علائم بیماری از شما سئوالاتی می‌پرسد سپس معاینات فیزیکی را انجام داده و دستور انجام برخی تست‌ها تشخیصی را می‌دهد.
معاینات فیزیکی؛ در هنگام انجام معاینات پزشکی، پزشک محدوده حرکتی ران‌ها را ارزیابی می‌کند. افزایش درد در زمان انجام برخی حرکات نشانه تورم و التهاب روماتیسمی است. همچنین وی نحوه راه رفتن و لنگیدن احتمالی شما را که ممکن است بر اثر چوب شدگی مفصل ران به وجود بیاید بررسی می‌کند.
با عکس برداری به وسیله اشعه ایکس؛ عکس‌های دقیق با جزئیات چگالی اسکلتی مثل چگالی استخوان‌ها را مشخص می‌کند. عکس گرفته شده به وسیله اشعه ایکس هر گونه نازک شدگی، فررفتگی، کاهش فاصله بین مفاصل یا تجمع مایع داخل مفاصل را در مفصل ران نشان می‌دهد. پزشک با استفاده از عکس گرفته شده به وسیله اشعه ایکس علائم زیر را در مفصل ران شما بررسی می‌کند:
- نازک شدن استخوان‌های ران یا فرسوده شدن این استخوان‌ها
- از بین رفتن فاصله بین مفاصل
- تجمع مایع داخل مفصل
آزمایش خون
آزمایش خون مشخص می‌کند که آیا عوامل روماتیسمی (یا آنتی بادی‌های دیگر که نشان دهنده آرتروز تورمی باشد) در بدن وجود دارد.
برخی از آزمایشات دیگر که می‌تواند برای تشخیص بیماری روماتیسم مفصل لگن مفید باشد عبارتند از:
- ام – آر – آی
- سونوگرافی
- اسکن استخوان‌ها
درمان
با اینکه درمان قطعی برای درمان آرتروز تورمی وجود ندارد ولی برخی گزینه‌های درمانی برای پیشگیری از تخریب مفاصل وجود دارد. آرتروزهای تورمی غالباً به کمک یک تیم از متخصصان شامل متخصصان روماتولوژی، درمانگران طب فیزیکی و شغلی، مددکاران اجتماعی، متخصصان توانبخشی و جراحان ارتوپد درمان می‌شود.
روش‌های درمانی غیرجراحی
برنامه‌های درمانی برای مدیریت علائم روماتیسم مفصلی به میزان بیماری التهابی بستگی دارد. اغلب مردم دریافته‌اند که مجموعه‌ای ترکیبی از روش‌های درمانی به بهبودی علائم کمک بیشتری می‌کند.
داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAID)
داروهایی مثل ناپروکسن و ایبوپروفن به کاهش درد و التهاب کمک می‌کند. داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی هم بدون نسخه پزشک و هم به صورت تجویزی در دسترس بیماران قرار می‌گیرد.
کورتیکواستروئیدها
داروهایی مثل پردنیزون دارویی ضدالتهابی قوی است. این دارو به شکل قرص، تزریق و یا استعمال موضعی مستقیماً روی پوست به کار برده می‌شود.
داروهای اصلاح کننده ضد روماتیسمی (DMSRD)
این داروها با تأثیر یر سیستم ایمنی بدن بیمار باعث کند شدن پیشروی بیماری می‌شود. متروترگزات و سولفاسالازین معمولاً به عنوان داروهای اصلاح کننده ضد روماتیسمی تجویز می‌شوند.
فیزیوتراپی
تمرینات ورزشی خاص باعث افزایش محدوده حرکتی در ران‌ها و افزایش قدرت عضلات تکیه گاه مفاصل می‌شود.
به علاوه تمرینات منظم اصلاحی باعث کاهش حالت چوب شدگی و روند روبه رشد بیماری می‌شود. شنا یک ورزش خوب برای افرادی است که به اسپوندیلیت انکیلوزان که حرکت ستون فقرات را محدود می‌کند مبتلا هستند بسیار مفید است.
ابزارهای کمکی
عصا، واکر، چوبدستی و پاشنه کش های بلند می‌تواند به بیمار در انجام راحت‌تر امور روزمره خود کمک کند.
درمان به کمک عمل جراحی
اگر درمان‌های غیر جراحی باعث بهبود علائم و کاهش درد نشد پزشک به بیمار عمل جراحی را پیشنهاد می‌دهد. نوع عمل جراحی تجویزی به عوامل مختلفی بستگی دارد که عبارتند از:
- سن بیمار
- وضعیت مفصل ران
- بیماری‌های زمینه‌ای که باعث آرتروز تورمی شده ند
- پیشرفت بیماری
معمول‌ترین عمل‌های جراحی که برای بهبود آرتروز توورمی انجام می‌شوند عمل‌های تعویض مفصل ران و سینووکتومی هستند.
تعویض کل مفصل ران
پزشک استخوان و غضروف آسیب دیده را برداشته و یک مفصل مصنوعی از جنس پلاستیک یا فلز را به جای آن قرار می‌دهد تا ران‌ها بتواند به عملکرد عادی خود بپردازند. تعویض کل ران برای بیماران که به روماتیسم مفصلی یا اسپوندیلیت انکیلوزان مبتلا هستند تجویز می‌شود تا درد آنها کاهش یافته و محدوده حرکتی در ران‌ها و مفاصل آن بهبود یابد.
آرتروسکوپی ران
برای بیماران که بیماری آنها در مراحل ابتدایی است آرتروسکوپی برای کمک به کاهش درد استفاده می‌شود. آرتروسکوپی یک لوله است که به منبع روشنایی وصل شده و از طریق یک شکاف کوچک به داخل مفصل فرستاده می‌شود.
سینووکتومی
سینووکتومی برای برداشت کامل یا قسمتی از پوشش مفصل (سینوویوم) مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر بیماری به پوشش مفصل محدود شده و هنوز باعث تخریب غضروف مفصلی نشده باشد، این عمل مؤثر است. عموماً این عمل در مراحل اولیه بیماری روماتیسم تورمی کاربرد دارد.
پزشک در مورد انواع مختلف عمل جراحی و گزینه‌های انتخابی با شما تبادل نظر می‌کند. در مورد سئوالاتی که در مورد عمل و انتظارات پس از عمل دارید از پزشک خود اطلاعات لازم را بگیرید و در این موارد شک و تردیدی به خود راه ندهید.
دوران بهبود و ریکاوری
زمان بهبودی و بازگشت به فعالیت‌های روزمره به عوامل مختلفی از جمله سلامت عمومی و نوع عمل جراحی شما بستگی دارد. در ابتدا ممکن است شما به عصا و واکر نیاز داشته باشید. پزشک حرکات تمرینی فیزیکی را برای تقویت قدرت مفاصل ران و بهبود محدوده حرکتی به شما توصیه خواهد کرد.
