فهرست مطالب
آرتروسکوپی عملی جراحی است که جراحان ارتوپد آن را به منظور مشاهده، تشخیص و درمان مشکلات داخل مفصل انجام می‌دهند. آرتروسکوپی واژه‌ای یونانی است که از دو بخش آرترو (به معنای مفصل) و اسکوپین (به معنای نگاه کردن) تشکیل شده است، بنابراین آرتروسکوپی در لغت به معنای نگاه کردن درون مفصل است.
ضرورت انجام آرتروسکوپی
تشخیص آسیب دیدگی مفصل همواره با بررسی دقیق سابقه پزشکی بیمار، معاینه کامل و تصویربرداری‌های رادیوگرافی (اشعه ایکس، ام آر آی و سی تی اسکن) انجام می‌شود. تشخیص نهایی مبتنی بر آرتروسکوپی غالباً دقیق‌تر از تشخیصی است که به کمک جراحی باز سنتی، پرتو نگاری (اشعه ایکس) یا ام آر آی به تنهایی صورت می‌گیرد.
بعضی از دلایل متداول انجام آرتروسکوپی زانو در ارتوپدی عبارت است از:
- پارگی مینیسک (غضروف داخل زانو)
- مینیسک خارجی دیسکی شکل (شکل‌گیری غیرطبیعی مینیسک)
- شل بودن مفصل زانو
- شکستگی داخل یا نزدیک مفصل زانو (اگرچه درمان این مشکل غالباً نیازمند رویکرد “باز” است.)
- ترمیم پارگی رباط (گاهی باید جراحی باز انجام شود.)
- زانو درد مداوم و مقاوم در برابر درمان محافظه کارانه (آرتروسکوپی تشخیصی زانو)
- برداشتن پوشش داخلی (سینوویوم) ملتهب زانو
جراحی آرتروسکوپی
آرتروسکوپی به یکی از پرکاربردترین عمل‌های تشخیصی و درمانی صدمه‌های زانو تبدیل شده است. این عمل جراحی جزیی به صورت سرپایی انجام می‌شود. پزشک دستگاه آرتروسکوپ را از طریق چند برش کوچک وارد زانو می‌کند تا بتواند کل مفصل را ببیند و بخشی از آسیب دیدگی‌ها را ترمیم کند.
دکتر وریانی نهایت سعی خود را به کار می‌بندند تا جراحی آرتروسکوپی تبدیل به تجربه‌ای خوشایند شود و بهبود چشمگیری در شرایط بیمار ایجاد شود. ایشان اطلاعات لازم را در اختیار بیمار و خانواده وی قرار می‌دهند و بیمار را در مراحل درمان انتخابی راهنمایی می‌کنند.
بیمار پس از عمل باید چند جلسه به مطب مراجعه کند تا امور مربوط به نمودار پیشرفت، تعویض پانسمان و عوارض بروز یافته بررسی شود و پیشرفت توانبخشی پس از جراحی آرتروسکوپی زانو نیز ارزیابی شود.
آمادگی پیش از جراحی
والدین بیماران زیر ۱۸ سال باید فرزند خود را همراهی و رضایت نامه عمل را امضا کنند. بیمار موظف است پزشک را از هر گونه حساسیت دارویی یا غیر آن آگاه کند و داروهای مصرفی خود را به پزشک اطلاع دهد. آمادگی پیش از عمل (در روز انجام آرتروسکوپی) موارد زیر را شامل می‌شود:
- بررسی شرایط بیمار و ارائه توصیه‌های قبل و بعد از عمل
- معاینه جسمی و بررسی سابقه پزشکی
- گفتگوی پزشک با بیمار در مورد عمل، خطرهای احتمالی و مزایای آن و امضا رضایت نامه توسط بیمار پس از کسب آگاهی لازم
- مشاوره با متخصص بیهوشی
- ملاقات با متخصص فیزیوتراپی (آموزش تمرین‌های اصلاحی و استفاده از چوب زیر بغل و اندازه کردن زانوبند)
بیمار باید موارد زیر را حتماً با پزشک در میان بگذارد:
- هر گونه تغییر در وضعیت جسمی که بر جراحی اثر بگذارد. چنانچه پیش از جراحی هر یک از علائم زیر بروز یابد، باید به پزشک اطلاع داده شود:
- علائم سرماخوردگی
- تب و یا تب و لرز
- تحریک چشم، گوش، گلو یا لثه و هر گونه ناراحتی دندانی
- کورک، خراش یا بریدگی پوست
- ناراحتی معده یا روده مانند اسهال، حالت تهوع و استفراغ یا وجود خون در مدفوع
- تغییر در کلیه یا مثانه که شامل سوزش ادراری، وجود خون یا عفونت در ادرار، تکرر یا اضطرار ادراری می‌شود.
- احتمال بارداری
شب قبل از جراحی
رعایت توصیه‌های زیر بسیار مهم است:
- پرهیز از خوردن یا آشامیدن پس از نیمه شب مگر آن که پزشک یا متخصص بیهوشی دستور دیگری داده باشد. احتمال دارد جراحی در صورت رعایت نکردن این نکته یا عدم پیروی از دستورات پزشک کنسل شود.
- در شب پیش از جراحی و مجدداً در صبح روز جراحی باید زانو پنج دقیقه با اسفنج آغشته به صابون گرفته شده از پرستار مالش داده و تمیز شود. بیمار باید حساسیت به ید یا صابون را اطلاع دهد.
- مصرف داروهای معمول تنها در صورت اجازه پزشک یا متخصص بیهوشی مجاز است.
- پوشیدن لباس‌های راحتی، مانند شلوار کشی یا لباس گشاد، که درآوردن و پوشیدن آن راحت باشد.
چگونگی انجام عمل آرتروسکوپی زانو
بیمار یکی از روش‌های بی‌حسی زیر را پیش از آرتروسکوپی زانو دریافت می‌کند:
- موضعی (فقط بی‌حسی زانو)
- منطقه‌ای (بی‌حسی از کمر به پایین)
- عمومی (بیمار کاملاً بیهوش می‌شود و به خواب می‌رود.)
بیمار در صورت به هوش بودن می‌تواند روند انجام عمل را روی صفحه نمایش مشاهده کند.
در ابتدا، جراح برش‌ها یا شکاف‌های کوچکی را در داخل زانو ایجاد می‌کند. سپس محلول آب نمک ضدعفونی شده یا سالین را به داخل زانو پمپ می‌کند تا زانو به طور مناسب منبسط شود و جراح بتواند داخل زانو را به‌طور دقیق مشاهده کند. سپس جراح دستگاه آرتروسکوپ را از یکی از این برش‌ها وارد زانو می‌کند و با استفاده از دوربین متصل به آن، داخل زانو را به‌طور دقیق بررسی می‌کند. تصاویر دوربین را جراح بر روی صفحه نمایش در داخل اتاق عمل مشاهده می‌کند.
پس از تشخیص مشکل زانو، جراح ابزارهای کوچکی را از طریق برش‌ها وارد زانو می‌کند تا مشکل را برطرف کند. پس از اتمام عمل جراحی، محلول آب نمک از داخل مفصل تخلیه می‌شود و شکاف‌ها با استفاده از بخیه مهار می‌شوند.
پس از جراحی
بیمار پس از اتمام جراحی به اتاق ریکاوری منتقل می‌شود و معمولاً یک ساعت در آن اتاق تحت نظر می‌ماند؛ البته مدت ماندن در اتاق ریکاوری به عمل جراحی و نوع بیهوشی بستگی دارد. ممکن است از پانسمان بزرگ، زانوبند یا کمپرس یخ استفاده شود.
این جراحی چندان تهاجمی نیست. این عمل در اکثر موارد تنها یک تا دو ساعت طول می‌کشد و بیمار معمولاً همان روز عمل ترخیص می‌شود. بیمار باید در منزل از کمپرس یخ و پانسمان استفاده کند؛ یخ ورم را فرومی‌نشاند و درد را تسکین می‌دهد.
مراقبت در خانه
فعالیت
بیمار مدت کوتاهی از چوب زیر بغل استفاده می‌کند و بیش از مقداری که پزشک مجاز دانسته است وزن به پای آسیب دیده تحمیل نمی‌کند.
بیمار باید همواره هنگام راه رفتن مطابق دستور پزشک زانوبند ببندد.
انجام تمرین‌های روزانه زانو برای بازیابی عملکرد زانو و داشتن زانویی سالم بسیار مهم است.
مراقبت از زخم
زخم و پانسمان را باید خشک و تمیز نگه داشت و پانسمان را طبق دستور پزشک تعویض کرد. زخم نباید با آب تماس پیدا کند. پانسمان را باید در صورت مرطوب یا خون آلود شدن فوراً تعویض کرد.
هنگام استحمام باید تا بالای زانوبند را کاملاً با کیسه پلاستیکی پوشاند. به بیمار توصیه می‌شود تا هنگام استحمام روی صندلی به گونه‌ای بنشیند که پای پانسمان شده دور از پاشش مستقیم آب باشد.
کنترل درد
- قرار دادن یخ در ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از جراحی ورم و درد را کاهش می‌دهد.
- گذاشتن پا در بالاتر از سطح قلب، در حداکثر ارتفاع ممکن، ورم و درد را کاهش می‌دهد. بیمار باید پا را پس از انجام تمرین‌ها و شب هنگام بالاتر از سطح قلب بگذارد.
- مصرف داروهای تجویزی.
- خودداری از آشامیدن نوشیدنی‌های الکلی هنگام مصرف دارو
- مصرف دارو ۳۰ دقیقه قبل از انجام تمرین‌های زانو.
برنامه توانبخشی
متخصص فیزیوتراپی روش استفاده از چوب زیر بغل، انجام تمرین‌های تقویتی و افزایش دامنه حرکت را به بیمار آموزش می‌دهد. استمرار انجام این تمرین‌ها پس از جراحی برای حفظ دامنه حرکتی زانو، کاهش بافت همبند جای زخم و تقویت عضله‌های ضعیف مهم است. پزشک زمان دقیق شروع برنامه تمرینی توانبخشی برای بازیابی دامنه حرکتی و یا قدرت عضلات بالای زانو را مشخص می‌کند. تمرین‌های عضله‌های چهار سر و بالا بردن پا در حالت مستقیم دو حرکتی هستند که انجام آنها معمولاً به بیماران توصیه می‌شود.
تمرین عضله‌های چهار سر
به پشت دراز بکشید، زانوها و پاها را صاف کنید و بازوها را کنار بدن قرار دهید. عضله‌های بالای ران (عضله‌های چهار سر) را منقبض کنید، همزمان پشت زانو را رو به پایین روی تخت فشار دهید و فقط پاشنه پا را بالا ببرید. ۵ ثانیه در این حالت بمانید و ۵ ثانیه استراحت کنید. این حرکت را روزانه حداقل در ۴ نوبت ۶ مرتبه‌ای روی سطحی سفت تکرار کنید.
بالا بردن پا در حالت مستقیم
به پشت دراز بکشید و پای عمل شده را دراز کنید. کف پای سالم را روی زمین بگذارید و پا را از زانو خم کنید. پای عمل شده را به آهستگی حدود ۶ اینچ بالا ببرید و تا حد امکان صاف نگه دارید. ۵ ثانیه در این حالت بمانید، سپس پا را پایین بیاورید. این حرکت را روزانه حداقل در ۴ نوبت ۶ مرتبه‌ای روی سطحی سفت تکرار کنید.
عوارض و خطرهای احتمالی آرتروسکوپی زانو
هیچ عمل جراحی بدون عوارض جانبی نیست و تمام جراحی‌ها با عوارض احتمالی زیر همراه هستند:
- خونریزی بیش از حد در طول عمل
- عفونت محل جراحی
- مشکلات تنفسی ناشی از بیهوشی
- واکنش آلرژیک به داروی بیهوشی یا دیگر داروهای استفاده شده در طول جراحی
اثرهای جانبی مختص عمل جراحی آرتروسکوپی زانو عبارت‌اند از:
- خونریزی داخل مفصل زانو
- تشکیل لخته خون در پا
- عفونت داخل مفصل زانو
- سفتی و خشکی زانو
- صدمه یا آسیب دیدن غضروف، رباط، مینیسک، رگ‌های خونی یا عصب‌های زانو
تذکرات
در صورت بروز موارد زیر باید به پزشک مراجعه کرد:
- ورم، گزگز، درد یا بی‌حسی انگشتان پا که با بالاتر از سطح قلب بردن زانو و نگه داشتن آن در این ارتفاع به مدت یک ساعت برطرف نشود.
- مواجهه با ترشحات بدبو، سبز یا زرد رنگ یا بدون سابقه.
- تب و لرز یا تب بالای ۵ درجه سانتیگراد یا بالاتر از ۳۸ درجه بودن دمای بدن به مدت یک شبانه روز.
