فهرست مطالب
مچ پای شما از استخوانهایی ساخته شده که به وسیلهی عضلات و رباطها حمایت میشوند و بدینصورت، تعادل و ثبات بدن شما را حفظ میکنند. اختلالات مربوط به مچ پا ممکن است در اثر آسیب به استخوان، عضله و یا بافت نرم ایجاد شود. از اختلالات شایع مچ پا میتوان به پیچخوردگی (آسیب به رباطها)، ترک برداشتن، تاندونیت (التهاب تاندونها) و آرتروز (التهاب مزمن مفاصل) اشاره کرد. در طول زندگی یک فرد، مچ پا بیشتر از مفاصل دیگر آسیب میبیند.
دکتر وریانی متخصص ارتوپد با سالها تجربه در همهی زمینههای مربوط به پا و مچ پا، خدمات جامع جراحی برای تسریع و راحتتر شدن فرایند درمان درد مچ پا ارائه میدهد.
آناتومی مچ پا
مچ پا یک مفصل “لولایی” بوده که قادر است پا را در دو جهت اساسی حرکت دهد: به دور از بدن (پلانتار فلکشن) و به سمت بدن (دورسی فلکشن).
ساختار مچ پا از به هم رسیدن سه استخوان تشکیل شده است:
- انتهای استخوان ساق پا (درشت نی) قسمت داخلی مچ پا را تشکیل میدهد.
- یک استخوان کوچک در ساق پا (نازک نی). انتهای استخوان نازکنی، بخش خارجی مچ پا را تشکیل میدهد.
- یک استخوان درشت در زیر مچ پا به نام قاپ یا تالوس
قوزک به برآمدگیهای محکم و استخوانی در دو طرف پا اطلاق میشود. این قوزکها باعث افزایش ثبات مچ پا میشوند که نقش حامل بار در زمان ایستادن و راه رفتن را دارد. رباطهای دو طرف مچ پا نیز با اتصال بخش خارجی مچ پا (قوزک خارجی) به رباطهای طرفی خارجی و اتصال بخش داخلی مچ پا (قوزک داخلی) به رباطهای طرفی داخلی، ثبات مفصل را افزایش میدهند.
مفصل مچ پا با رباطهای مفصل لیفی نیز محاصره شده است. تاندونهایی که ماهیچههای بزرگ ساق پا را به کف پا متصل میکنند، نیز در اطراف مچ پا از عقب و جلو، این مفصل را محاصره کردهاند.
تاندون بزرگ ماهیچهی پشت ساق پا (آشیل) از پشت مچ گذشته و به استخوان پاشنه متصل میشود. همچنین، یک تاندون بزرگ دیگر در پا (تیبیال خلفی) از پشت قوزک داخلی عبور میکند. تاندون پرونئال نیز از پشت قوزک خارجی گذشته و به پا متصل میشود.
در یک فرد سالم، مچ پا قادر است کف پا را از حالت صاف تا ۴۵ درجه به سمت پایین (پلانتار فلکشن) و ۲۰ درجه به سمت بالا (دورسی فلکشن) خم کند. عضلات قدرتمندی که حرکت مچ پا را انجام میدهند، در عقب و جلوی ساق پا قرار دارند و در هنگام راه رفتن منقبض و منبسط میشوند.
علت اختلالات مچ پا
علل ایجاد اختلالات مربوط به مچ پا زیاد بوده و ممکن است از فعالیتهای روزمره (دویدن و پریدن) تا آسیبهای مرتبط با ورزش، متفاوت باشد. پیچ خوردگی و ترک برداشتن و نیمه دررفتگی مچ پا معمولاً به دلایل زیر اتفاق میافتند:
- چرخاندن مچ پا، فراتر از محدودهی حرکتی آن
- لیز خوردن و یا زمین خوردن
- فرود آمدن برو روی پا با شدت زیاد
تاندونیت در مچ پا و یا تاندون آشیل، ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:
- عدم آمادگی تاندونهای پا
- وارد آمدن فشار بیش از حد بر روی تاندون آشیل (تاندونی که ماهیچهی پشت ساق پا را به پاشنه متصل میکند)
- خارهای استخوانی بر روی پاشنه که بر روی تاندون آشیل کشیده میشوند.
انواع مختلف آرتروز (التهاب مفاصل و بافتهای مرتبط) نیز میتوانند بر روی پا و مچ پا اثرگذار باشند. استئوآرتریت (OA) یک نوع تخریبی آرتروز بوده که در میانسالی بروز کرده و به تدریج پیشرفت میکند. در طول زمان، غضروف بین استخوانها تخریب شده و باعث ایجاد درد و گرفتگی در مفصل میشود.
آرتروز روماتوئید (RA) یک بیماری خود ایمنی التهابی است. یعنی در طی این بیماری، دستگاه ایمنی بدن به اشتباه، به بافتهای خودی حمله میکند. آرتروز روماتوئید بر روی مفاصل اثر گذاشته و همچنین ممکن است غضروفها را از بین ببرد.
آرتروز پس از آسیب زمانی ایجاد میشود که آسیبی به پا و یا مچ پا وارد شده باشد. فشار وارد شده در اثر سانحه، میتواند باعث گرفتگی و التهاب مفاصل شود، حتی سالها پس از وقوع آسیب.
علائم اختلالات مچ پا
علائم مربوط به اختلالات مچ پا، بسته به نوع آسیب وارد شده، متفاوت خواهد بود. از علائم شایع میتوان موارد زیر را نام برد:
- درد
- ورم
- گرفتگی
- اختلال در حرکت دادن مچ پا
- عدم توانایی تحمل هر گونه وزن از طرف مچ پا
- مشکل در راه رفتن
- کبودی
تاندونیت نیز ممکن است همین علائم را به همراه موارد زیر ایجاد کند:
- درد در پشت پاشنهی پا که در طول روز بدتر میشود.
- ضخیم شدن تاندون
- ورم، که با انجام فعالیت بدتر میشود.
- صدای “پاپ” بلند از پشت پاشنهی پا که نشانگر پارگی تاندون میباشد. در صورت وقوع این اتفاق، بلافاصله به اورژانس مراجعه کنید.
تشخیص اختلالات مچ پا
به منظور تشخیص اختلالات مربوط به مچ پا و یا شکستگی استخوان مچ پا ، پزشک علائم شما را بررسی کرده و پا و مچ پای شما را معاینه میکند، همچنین ممکن است سوالاتی در مورد جراحات اخیراً وارد شده بپرسد. برای پی بردن به هرگونه شکستگی مچ پا و یا پارگی تاندون، آزمایشات عکسبرداری مورد نیاز خواهند بود. این آزمایشات عبارتاند از:
- عکسبرداری با اشعهی ایکس
- اسکن MRI
- سی تی (CT) اسکن
درمان اختلالات مچ پا
نحوه ی درمان درد مچ پا ، به شرایط خاص فرد و علائم او بستگی دارد. برنامهی درمانی ممکن است شامل گزینههای جراحی و یا روشهای بدون جراحی باشد. از روشهای بدون جراحی میتوان موارد زیر را نام برد:
استفاده از داروهای مسکن درد
استفاده از داروهای کاهندهی ورم و التهاب (مانند آسپیرین و ایبوپروفن)
استراحت. زمانی که شما احساس درد میکنید، باید از انجام هرگونه فعالیتی که ممکن است باعث شدیدتر شدن درد شود، خودداری کنید. برای بهبودی آسیب، باید به آن زمان داده و از تحت فشار قرار دادن آن پرهیز کرد.
یخ. برای کاهش ورم و درمان پیچ خوردگی پا میتوان از یخ استفاده کرد.
فشار. مچ پای خود را با یک حولهی گرم تحت فشار قرار دهید.
بالا بردن پاها. بالا بردن پاها میتواند بهسادگی فشار را از روی آن ها برداشته و به آن ها اجازهی استراحت دهد. همچنین با انجام این کار، خون از پاها خارجشده و ورم کاهش مییابد.
نمکهای اپسوم. بسیاری از ورزشکاران درمییابند که استفاده از نمکهای اپسوم میتواند دردهای خفیف در پا و مچ پا را کاهش دهد. مقداری از این نمک ها را در آب گرم حل کرده و پاها را درون آن قرار دهید.
باند فشاری و یا گچ گرفتن، به منظور محدود کردن حرکت مچ پا
تزریق کورتیزون (استروئید) به منظور کاهش درد و ورم. اگر تنها یک یا دو مفصل ملتهب شده و ایجاد درد میکنند، تزریق استروئید پیشنهاد میشود.
بریس مچ پا
ماساژ ملایم پاها میتواند از میزان ناراحتی کاسته، عضلات را شل کرده و همچنین جریان خون را تقویت کند.
پوشیدن کفش مناسب. بسته به نوع جراحت وارد شده، استفاده از کفشهای نامناسب میتواند اوضاع را وخیمتر کند. کفش و کفیهای طبی، بسیار بهتر از کفشهای معمولی و اسپرت میتوانند از پا، زانوها و مچ پا حفاظت کنند.
تمرینات مربوط به درد مچ پا
توجه: هر گونه ورزش با نظر پزشک معالج انجام شود.
جراحی. شکستگی های وخیم و یا تاندون های پاره شده، برای درمان نیازمند عمل جراحی میباشند. اعمال جراحی استفاده شده برای درمان اختلالات مچ پا عبارت اند از:
- بازسازی استخوانها و مفاصل مچ پا
- برداشتن بافت آسیب دیده (دبریدمان)
- کشیدن پشت پا به منظور برداشتن فشار از روی تاندون آشیل
- خشک کردن (فیوژن) مفصل مچ پا به منظور افزایش ثبات آن (آرترودز)
- تعویض مفصل مچ پا (آرتروپلاستی)
پیشگیری از اختلالات مچ پا
میتوان با حفظ تناسب اندام، قدرت و انعطاف پذیری بدن، از اختلالات مچ پا جلوگیری کرد. ورزش منظم به منظور ساختن استخوانهای محکم و حفظ تعادل بدن ضروری است. از دیگر رفتارهایی که میتوانند در پیشگیری اختلالات مچ پا مؤثر باشند، موارد زیر به چشم میخورند:
- تمرینات کششی و گرم کردن بدن، قبل و بعد از فعالیت فیزیکی
- پوشیدن کفشهای راحت که از مچ پا حفاظت میکنند.
- توجه کردن به علائم خطر بدن – بیش از حد خود را تحت فشار نگذارید.
