فهرست مطالب
دررفتگی شانه، یک آسیب جدی و دردناک است که اغلب ناشی از ضربه شدید است، معمولاً نتیجه برخوردهای شدید در ورزش یا سقوط می‌باشد. در این آسیب، قسمت بالایی استخوان بازو از موقعیت طبیعی خود خارج میشود و بافت‌های نرم اطراف مفصل شانه (اعم از عضلات، تاندون‌ها و لیگامنت‌ها) آسیب بسیار زیادی می‌بینند. به همین دلیل، دررفتگی شانه نیازمند مراقبت پزشکی فوری است.
برای جلوگیری از بروز آسیب مجدد، ورزشکار نیازمند گذراندن برنامه توانبخشی کامل است. این برنامه شامل تمرینات و تکنیک‌هایی است که به بازسازی و تقویت مفصل شانه و بازگشت به عملکرد طبیعی آن کمک می‌کند. این برنامه باید توسط یک متخصص و تیم درمانی مربوطه طراحی و نظارت شود.
علائم دررفتگی شانه
مهمترین علائم در رفتن شانه عبارتند از:
- التهاب
- بی حسی
- ضعف
- کبودی
گاهی اوقات ممکن است در رفتن شانه منجر به پارگی رباط یا تاندون در شانه شود و یا ممکن است به عصب آسیب برساند. مفصل شانه می تواند رو به جلو، رو به عقب یا رو به پایین جابجا شود. یکی از انواع معمول در رفتگی شانه وقتی است که شانه به جلو سر می خورد. یعنی استخوان بالای بازو از فصل خود به سمت جلو و پایین جابجا میشود. این حالت ممکن است هنگام پرت کردن بازو به جلو اتفاق بیافتد.
درمان
اقدامات اولیه برای درمان دررفتگی شانه، شامل دو مرحله میشود. مرحله اول، حفاظت از مفصل آسیب دیده و پیشگیری از آسیب بیشتر شانه است و مرحله دوم مراجعه به پزشک در اولین فرصت ممکن است.
کمک‌های اولیه
مفصل شانه را حرکت ندهید. در صورت امکان شانه را به کمک یک باند پهن (مانند پارچه‌ای سه گوش که به گردن گره خورده) بی حرکت کنید تا از اسیب بیشتر جلوگیری کنید.
گذاشتن یخ یا کمپرس سرد می‌تواند در کاهش درد و تورم موثر باشد. از گذاشتن مستقیم یخ روی پوست و از تکان دادن مفصل در هنگام گذاشتن کمپرس سرد خودداری کنید. شما می‌توانید در ابتدا، در هر ساعت، بین ۱۰ تا ۱۵ دقیقه روی شانه کمپرس سرد بگذارید و در صورت نیاز، مدت زمان بین گذاشتن کمپرس سرد را افزایش دهید.
ثابت کردن مفصل شانه
به طور معمول برای بی حرکت کردن شانه، از یک باند پهن سه گوش استفاده میشود و شانه به سمت داخل چرخیده و روی قفسه سینه و در داخل این باند قرار می‌گیرد و تا زمانی که شانه کاملا خوب شود، به همین شکل بی حرکت نگه داشته میشود. برای آن که شانه مجددا قدرت و دامنه حرکتی قبلی خود را بازیابد، نیاز جدی به گذراندن دوره‌ی توان بخشی جامع دارد. بعد ار جااندازی مفصل شانه، معمولا از شما خواسته میشود که بین ۵ تا ۷ روز استراحت کنید و شانه را با کمک باند سه گوش یا اسلینگ بی‌حرکت نگه دارید. در صورتی که آسیب بافت‌های نرم شدید باشد یا دررفتگی با شکستگی همراه باشد، این مدت زمان بیشتر خواهد بود. ممکن است پزشک برای تسکین درد شما، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوبروفن تجویز کند.
ورزش
بعد از یک دوره بی حرکت نگاه داشتن مفصل شانه، می‌توان به تدریج شروع به حرکت دادن شانه و انجام تمریناتی برای افزایش بازه‌ی حرکت بدون درد مفصل، انجام داد.
برای پیشگیری از بروز مجدد دررفتگی لازم است عضلات روتاتور کاف که از مفصل شانه پشتیبانی می‌کنند، تقویت شوند. در این زمینه خصوصا تمرینات مربوط به حرکتی چرخش داخلی شانه بسیار مهم هستند. انجام دادن تمریناتی که با استفاده از کش مخصوص ورزش انجام می‌شوند، برای این مرحله عالی هستند.
جااندازی مفصل
هرچقدر زودتر برای جاانداختن مفصل دررفته اقدام شود، انجام این کار آسان‌تر خواهد بود. جااندازی مفصل را می‌توان بدون جراحی انجام داد که به آن جااندازی بسته‌ی مفصل می‌گویند. در مواردی هم ممکن است برای جااندازی مفصل نیاز به انجام جراحی باشد که به آن جااندازی باز مفصل می‌گویند. تصمیم به انجام جراحی برای جااندازی مفصل، به میزان آسیبهای همراه با دررفتگی مانند آسیب بافت‌های نرم و خود مفصل یا شکستگی استخوان، بستگی دارد.
برای جااندازی مفصل، استخوان بازو که از جایش در سوکت شانه در آمده، سرجایش بازگردانده میشود. جااندازی مفصل باید در اولین فرصت ممکن و تنها توسط یک پزشک متخصص و آموزش دیده انجام شود. هرگز سعی نکنید که شانه دررفته را خودتان جااندازی کنید، چرا که ممکن است آسیب بیشتری به خودتان بزنید. در حالت ایده‌ال، بهتر است قبل از جااندازی مفصل، یک عکس رادیوگرافی از آن گرفته شود تا وجود شکستگی در استخوان‌ها بررسی شود. اگر این امکان در هنگام جااندازی مفصل وجود نداشت، لازم است حتما بعد از جااندازی مفصل، عکسبرداری رادیوگرافی انجام شود. اگر میزان دررفتگی شدید باشد، ممکن است برای جااندازی مفصل نیاز به بیهوش کردن بیمار باشد. شواهد نشان دهنده‌ی این موضوع هستند که برای افراد جوان و فعال زیر ۳۰ سال که برای بار چندم دچار دررفتگی شده‌اند، انجام جااندازی به کمک جراحی، بهترین راه برای درمان بیمار است و نتایج این روش موفقیت آمیز‌تر است.
جراحی
در برخی موارد، اگر شخص مکررا دچار دررفتگی شانه میشود و یا دررفتگی با شکستگی استخوان همراه است، نیاز به انجام جراحی می‌باشد. همچنین در صورتی که دررفتگی شانه موجب بروز آسیب شدید به ماهیچه‌ها، تاندون‌ها و لیگامنت‌ها، لابروم، رگ‌های خونی یا عصب‌ها شده باشد، نیاز به انجام جراحی می‌باشد. معمولا جراحی تا جای ممکن بلافاصله بعد از آسیب دیدگی انجام میشود. در مواردی که شخص به طور مکرر دچار دررفتگی شانه میشود، جراحی به منظور ایجاد ثبات در مفصل شانه انجام میشود.
روش‌های مختلفی برای انجام جراحی شانه وجود دارد. انتخاب روش جراحی تا حدود زیادی به سطح فعالیت و سبک زندگی بیمار بستگی دارد. برخی از روش‌های جراحی ممکن است باعث شوند که چرخش خارجی مفصل شانه محدود شود و بنابراین برای ورزشکارانی که با راکت کار می‌کنند یا در ورزش خود حرکات پرتابی دست انجام می‌دهند، مناسب نیستند و بر عملکرد ورزشکار تاثیر منفی می‌گذارند.
هدف از انجام جراحی شانه، بازسازی رباط‌های پاره شده و کوتاه شده و یا تقویت و استحکام بخشیدن به لیگامنت‌ها است. این جراحی می‌تواند به صورت آرتروسکوپی (جراحی با استفاده از آرتروسکوپ) یا جراحی باز (جراحی با بازکردن مفصل) انجام شود، اما هدف نهایی در هر دو روش یکسان است.
پس از جراحی، عموماً نیاز است تا به مدت تا ۶ هفته، شانه را در یک اسلینگ (آویز شانه) قرار داد. در این مدت، به بیمار توصیه میشود که مچ دست و آرنج خود را در حد ممکن حرکت دهد، در حالی که شانه در حال بهبود است. این کار به حفظ انعطاف پذیری و قوام عضلات و مفصل شانه کمک می‌کند.
مدت زمان ریکاوری پس از جراحی چقدر است؟
ریکاوری بعد از جراحی دارای دوفاز است. فاز اولیه شامل دوره‌ی ابتدایی پس از جراحی میشود و سپس در فاز بعدی لازم است بیمار، قدرت و انعطاف پذیری خود را بازیابد و به تدریج به کار یا فعالیت قبلی خود بازگردد. درموارد دررفتگی کامل شانه، فاز اولیه توان بخشی در حدود ۶ هفته و فاز دوم برای بازگشت به کار و فعالیت قبلی، در حدود ۱۰ هفته زمان می‌برد. در صورتی که شخص ورزش‌های پربرخود انجام می‌دهد، زمان بازگشت به فعالیت ورزشی به شرایط جسمانی او بستگی دارد اما ممکن سات تا ۶ ماه طول بکشد.
توان بخشی بعد از جراحی چگونه است؟
فیزیوتراپیست شما در توان بخشی بعد از درمان دررفتگی شانه به شما کمک می‌کند. تمرینات تقویت شانه شامل حرکاتی همراه با وزنه‌های سبک و حرکات شانه به سمت طرفین در بازه‌های کوچک با کش تمرینی میشود. به تدریج با بهبودی بیشتر شانه و افزایش قدرت و دامنه حرکتی آن، تمرینات گفته شده آغاز می‌شوند و در ادامه تمرینات تقویت عضلات کتف اضافه می‌شوند. بعد از گذشت ۳ الی دههفته، می‌توان تمرینات پرفشار‌تر و سنگین‌تر را انجام داد. بازگشت به سطح فعالیت حرفه‌ای در ورزش ممکن است بین ۶ تا ۸ ماه طول بکشد.
تمرینات خانگی برای درمان بی ثباتی مفصل شانه (دررفتگی مکرر مفصل شانه)
بخش اول: تمرینات تقویت روتاتور کاف
تمرین روتاتور کاف: چرخش داخلی
تمرین روتاتور کاف: چرخش خارجی
بخش دوم: تمرینات عضلات کتف
تمرین عضلات کتف: دو دست
تمرینات عضلات کتف: پرس افزایشی
تمرین عضلات کتف: بالا آوردن شانه
