درد، مورمور و گزگز بین انگشتان پا (نورومای مورتون)

نوروما به ضخیم شدن بافت عصبی گفته می‌شود که می‌تواند نقاط مختلفی از بدن را درگیر کند. شایع‌ترین نورومای پا نورومای مورتون است که بین انگشت سوم و چهارم پا بروز می‌یابد و گاهی با اصطلاح نورومای اینترمتاتارسال، در محل برجستگی کف پا بین استخوان‌های کف پا یا متاتارسال، نیز خوانده می‌شود. این نوع درد، مورمور یا گزگز  در محل‌های دیگری از کف پا نیز حس می‌شود. نورومای مورتون پی‌آمد فشردگی و تحریک عصب است. عصب در اثر تحمل فشار بزرگ می‌شود و در نهایت دچار آسیب‌دیدگی دائمی می‌شود.

علل 

هر چیزی که منجر به فشردگی یا تحریک عصب شود، می‌تواند علت نورومای مورتون باشد. یکی از متداول‌ترین علت‌های گزگز بین انگشتان پا پوشیدن کفش‌هایی با پنجه باریک یا پاشنه بلند است که باعث فشرده شدن انگشتان پا در کفش می‌شود. افراد دچار بدشکلی‌های خاص پا، مانند قوز شست پا (بونیون)، انگشت چکشی، کف پای صاف یا انعطاف بیش از حد کف پا، بیش از دیگران در معرض ابتلا به نوروما هستند. از دیگر دلایل احتمالی ابتلا به نوروما می‌توان به فعالیت‌هایی چون دویدن یا دو و میدانی اشاره کرد که تحریک مکرر برجستگی کف پا را دربر دارد. ضربه یا صدمه دیدن این ناحیه نیز ابتلا به نورما را در پی دارد.

علائم

یک یا چند مورد از علائم زیر در صورت ابتلا به نورمای مورتون در محل آسیب دیدن عصب بروز می‌یابد:

• گزگز، سوزش یا بی‌حسی
• درد
• حس کردن چیزی داخل توپی کف پا
• حس کردن وجود داشتن چیزی داخل کفش یا جوراب

نورومای مورتون غالباً طبق الگوی زیر پیشرفت می‌کند:

• شروع تدریجی علایم: علائم ابتدا هر از گاه زمان پوشیدن کفش‌هایی با پنجه تنگ یا انجام فعالیت‌های تشدید کننده علائم بروز می‌یابد.
• علائم موقتاً با درآوردن کفش، ماساژ دادن کف پا یا خودداری از انجام فعالیت‌های تشدید کننده علائم یا کفش‌های ناراحت برطرف می‌شود.
• علائم به مرور وخیم‌تر می‌شود و به مدت چند روز یا چند هفته استمرار دارد.
• علایم با بزرگ شدن نوروما تشدید می‌شود و تغییرات موقتی عصب دائمی می‌شود.

تشخیص

جراح پا و مچ پا سابقه بروز علائم را به دقت بررسی می‌کند و معاینه کاملی انجام می‌دهد تا بتواند عارضه را به درستی تشخیص دهد. متخصص هنگام معاینه سعی می‌کند تا علائم را با دستکاری پا تولید کند. آزمایش‌های تصویربرداری نیز جهت تایید تشخیص انجام می‌شود.

بهتر است در مرحله اولیه بروز علائم به متخصص مراجعه شود. تشخیص زودهنگام نورومای مورتون ضرورت انجام درمان‌های تهاجمی‌تر را کاهش می‌دهد و نیاز به جراحی را از بین می‌برد.

درمان غیرجراحی

جراح پا و مچ پا پیش از تهیه طرح درمانی مدت ابتلا به نورومای مورتون و مرحله عارضه را تعیین می‌کند. رویکرد درمانی مناسب با توجه به شدت مشکل انتخاب می‌شود. در ادامه روش‌های درمان نورومای خفیف تا متوسط را توضیح می‌دهیم.

کفی (پدگذاری)

با گذاشتن کفی از قوس متاتارسال (کف پا) حمایت می‌شود و فشار روی عصب و فشردگی هنگام راه رفتن کاهش می‌یابد.

کمپرس یخ

گذاشتن کیسه یخ روی ناحیه آسیب‌دیده ورم را کمتر می‌کند.

ارتز

جراح متخصص پا و مچ پا استفاده از وسایل ارتزی را برای کاهش فشار و برداشتن فشار از روی عصب توصیه می‌کند. پدها و کفی‌های سفارشی با بالا بردن و جدا کردن استخوان‌ها تحریک را از بین می‌برد و فشار روی عصب را کاهش می‌دهد.

تغییر و تعدیل فعالیت‌ها

باید تا زمان بهبود عارضه از انجام فعالیت‌هایی خودداری کرد که فشار مکرری را به نوروما تحمیل می‌کند.

تعویض کفش

کفش‌هایی بپوشید که پنجه بازتری دارد و کفش‌های پاشنه بلند و با پنجه باریک را کنار بگذارید. کفش‌های با پنجه پهن‌تر، پاشنه کوتاه‌تر و کفی نرم را جایگزین کفش‌های پشانه بلند و تنگ کنید. استخوان‌ها در این کفش‌ها می‌توانند از هم فاصله بگیرند و با کم شدن فشار روی عصب فرصت لازم برای التیام‌بخشی فراهم می‌آید.

دارو

مصرف داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) مانند ایبوپروفن به تسکین درد و التهاب کمک می‌کند.

تزریق

کورتیزون، داروهای بی‌حسی یا دیگر عامل‌ها با هدف از بین بردن درد، مورمور و گزگز بین انگشتان تزریق می‌شود. یک یا دو بار تزریق کورتیکواستروئید ورم و التهاب عصب را کاهش می‌دهد.

زمان ضروری شدن جراحی

انجام جراحی به بیمارانی توصیه می‌شود که به روش‌های درمانی غیرجراحی واکنش مناسب نشان نداده‌اند. دکتر وریانی بهترین روش را با توجه به شرایط بیمار انتخاب می‌کنند. مدت دوران بهبود به عمل انجام شده بستگی دارد.

در روش متداول جراحی عصب مشخص و از مبدأ تحریک یا آسیب دیدگی قطع می‌شود. برای این کار معمولاً برشی روی پا ایجاد می‌شود، البته جراح گاهی برش را روی کف پا ایجاد می‌کند.

ایجاد برش روی کف پا

در روش خارج گردن عصب از راه برش پلانتار یا روی کف پا زخم دردناکی روی ناحیه تحمل وزن باقی می‌ماند. به همین دلیل برخی جراحان ترجیح می‌دهند برش را روی پا ایجاد کنند.

ایجاد برش روی پا

چنانچه نوروما از راه برش روی پا خارج شود، توانبخشی بهتر و زخم کمتر مسئله‌ساز خواهد بود. باقی ماندن بی‌حسی پس از جراحی از عوارض این روش به شمار می‌رود.

بی‌حسی فضای شبکه‌ای پس از بریدن نورما طبیعی است، اما اکثر بیماران متوجه از دست دادن حس در این نقطه نمی‌شوند. باقیمانده نورومای قطع شده معمولاً مشکلی را ایجاد نمی‌کند، اما برخی بیماران دچار درد شدید می‌شوند.

مراقبت‌های بلندمدت

چه درمان غیرجراحی چه عمل جراحی برای درمان نورمای مورتون انجام شده باشد، دکتر وریانی توصیه‌هایی را برای مراقبت بلندمدت به بیماران ارائه می‌دهند تا از بروز مجدد علائم جلوگیری شود. پوشیدن کفش مناسب و تغییر فعالیت‌ها به منظور کاهش فشار مکرر روی کف پا از مهم‌ترین این توصیه‌ها به شمار می‌آید.