فهرست مطالب
عمل تعویض مفصل شانه که با نام آرتروپلاستی شانه (SA) نیز شناخته می‌شود، یک عمل فوق‌العاده موفق برای درمان درد و گرفتگی شدید شانه می‌باشد. هدف اصلی این عمل جراحی، رهایی از درد به همراه بازگشت تحرک، قدرت و عملکرد مناسب شانه می‌باشد. این عمل قادر است فعالیت افراد را تا حد زیادی به حالت طبیعی نزدیک کند.
دکتر وریانی، یک متخصص باتجربه‌ی ارتوپدی در زمینه‌ی عمل تعویض مفصل شانه بوده که قبل از گرفتن هر تصمیمی، موقعیت بیمار را به دقت بررسی کرده و در مورد نوع عمل جراحی مناسب، با وی گفتگو می‌کند.
گزینه‌های عمل تعویض شانه
انواع مختلفی از عمل‌های جراحی تعویض شانه وجود دارند:
تعویض کامل شانه
عمل معمولی تعویض کامل مفصل شانه، عبارت است از جایگزینی مفصل مبتلا به آرتروز، با یک گوی فلزی کاملاً صیقلی متصل به یک میله در درون یک کاسه‌یکاسه‌ی پلاستیکی.
پروتزهای به‌کاررفته برای تعویض مفصل شانه، در سایزهای متفاوتی وجود دارند. ممکن است این پروتزها را به وسیلهی سیمان و یا “جا انداختن” به وسیلهی فشار، در استخوان کار بگذارند. درصورتی‌که استخوان بیمار از استحکام و کیفیت کافی برخوردار باشد، پزشک از پروتزهای غیر سیمانی استفاده می‌کند ولی در صورت نرم بودن استخوان، پروتزها به وسیلهی سیمان استخوان، جایگذاری خواهند شد. در بیشتر موارد، یک کاسهی تمام پلاستیکی، به وسیلهی سیمان جایگذاری می‌شود.
کار گذاشتن پروتز کاسه‌ای، در موارد زیر توصیه نمی‌شود:
- کاسهی طبیعی مفصل، غضروف سالمی داشته باشد.
- استخوان کاسهی طبیعی، سست و بی‌کیفیت باشد.
- تاندون‌های روتاتور کاف، به صورت جبران ناپذیری آسیب دیده باشند.
به طور معمول، افراد دارای استئوآرتریت که تاندون‌های روتاتور کاف آن‌ها سالم باشد، می‌توانند داوطلبین مناسبی برای تعویض کامل مفصل شانه باشند.
همی آرتروپلاستی میله‌دار
بسته به وضعیت شانه‌ی بیمار، ممکن است پزشک تنها گوی مفصل را تعویض کند. به این عمل همی آرتروپلاستی می‌گویند. در روش سنتی همی آرتروپلاستی، سر استخوان بازو با یک گوی فلزی میله‌دار، مانند گوی استفاده شده در عمل تعویض کامل شانه، جایگزین می‌شود؛ به این عمل، همی آرتروپلاستی میله‌دار می‌گویند.
برخی از جراحان، عمل همی آرتروپلاستی را زمانی توصیه می‌کنند که سر شانه به شدت آسیب دیده ولی کاسهی آن سالم است. برخی دیگر از موارد مناسب برای انجام همی آرتروپلاستی، عبارت اند از:
- آرتروز، در حالی که تنها سر شانه (گوی) آسیب‌دیده و غضروف درون کاسهی آن، سالم و دست نخورده باقی مانده باشد.
- مفصل شانه‌ای که به شدت ضعیف و آسیب‌پذیر شده باشد.
- برخی از شانه ها با پارگی شدید تاندون‌های روتاتور کاف و آرتروز
در برخی از موارد، دکتر وریانی به هنگام انجام جراحی در اتاق عمل، تصمیم به انجام عمل تعویض کامل شانه و یا همی آرتروپلاستی می‌گیرد.
همی آرتروپلاستی سطحی
در همی آرتروپلاستی سطحی، تنها غضروف روی گوی مفصل به وسیلهی یک پروتز بدون میله، تعویض می‌شود. فایده‌ی این عمل، نگه داشتن استخوان طبیعی بوده و می‌تواند برای کسانی که از آرتروز شانه رنج می‌برند، یک راه حل جایگزین در برابر تعویض کامل شانه باشد.
همی آرتروپلاستی سطحی می‌تواند گزینه‌ی مناسبی باشد اگر:
- کاسهی مفصل، غضروف سالم و دست‌نخورده‌ای داشته باشد.
- هیچ شکستگی یا ترک‌خوردگی جدیدی در سر و یا تنه‌ی شانه وجود نداشته باشد.
- انگیزه‌ای برای حفظ استخوان طبیعی وجود داشته باشد.
برای بیماران جوان و فعال، همی آرتروپلاستی سطحی، می‌تواند خطر گشاد شدن پروتزها که بعضاً برای بیمارانی که عمل تعویض کامل شانه را انجام داده‌اند، اتفاق می‌افتد را رفع کند. همچنین می‌توان در صورت نیاز در آینده، همی آرتروپلاستی سطحی را به عمل تعویض کامل شانه تبدیل کرد.
عمل تعویض معکوس کامل شانه
نوع دیگری از عمل تعویض مفصل شانه، عمل معکوس تعویض شانه می‌باشد. این عمل برای افرادی با شرایط زیر به کار می‌رود:
- افرادی که دارای پارگی کامل روتاتور کاف بوده و از ضعف شدید بازو رنج می‌برند.
- افرادی که آثار آرتروز شدید و یا پارگی روتاتور کاف در آن‌ها وجود دارد. (آرتروپاتی)
- افرادی که قبلاً عمل تعویض شانه را بدون موفقیت انجام داده‌اند.
جهت کاهش درد، عمل جایگزینی شانه نمی‌تواند به طور کامل درد را از بین ببرد، همچنین افراد ممکن است قادر به بالا بردن دست خود به بیش از ۹۰ درجه نباشند. اما عدم توانایی در بالا بردن دست، تاثیر ناتوان‌کننده‌ای را به طور جدی نخواهد داشت.
در عمل جایگزینی کامل شانه، گوی مفصل جایگزینی می‌شود و کاسه مفصل در سر استخوان بازو قرار می‌گیرد. این اقدام به بیمار اجازه می‌دهد تا برای بلند کردن اشیاء، از عضله دلتایی خود به جای روتاتور کاف پاره شده استفاده کند.
آماده‌سازی برای عمل جراحی
بررسی‌های پزشکی
در صورت تصمیم به انجام جراحی جایگزینی مفصل شانه، دکتر وریانی ممکن است شما را به خواسته کند که چند هفته قبل از عمل، یک جلسه بررسی جسمانی کامل را برنامه‌ریزی کنید. این اقدام به منظور اطمینان از سلامتی شما برای آماده شدن برای جراحی و دوره بهبودی بعد از جراحی صورت می‌گیرد. برخی از بیماران که وضعیت ویژه‌ای مانند بیماری‌های قلبی دارند، باید قبل از جراحی با پزشک متخصص مانند متخصص قلب و عروق مشورت کنند.
دارودرمانی
در مورد داروهایی که مصرف می‌کنید با دکتر وریانی مشورت کنید. در برخی از موارد باید قبل از انجام عمل جراحی، استفاده از برخی داروها متوقف شود. برای مثال داروهای زیر که تهیه‌ی آن ها بدون نسخه نیز ممکن است، می‌توانند در حین عمل جراحی باعث خونریزی شدید شده و بنابراین مصرف آن ها باید ۲ هفته قبل از عمل متوقف شود:
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند آسپیرین، ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم
- بیشتر داروهای استفاده شده برای درمان آرتروز
قبل از عمل جراحی
- زمانی که برای انجام عمل جراحی به بیمارستان مراجعه می‌کنید، لباس‌های گشاد و پیراهن دکمه‌دار بپوشید. پس از انجام عمل دست شما بسته شده و نمی‌توانید به خوبی از آن استفاده کنید.
- شما، متخصص بیهوشی و دکتر وریانی، در مورد داروی بیهوشی مورد استفاده گفتگو خواهید کرد. ممکن است به شما بیهوشی عمومی داده شده (در طول عمل خواب باشید) و یا از بی حسی موضعی استفاده شود (شما بیدار بوده ولی در محل انجام عمل جراحی چیزی را حس نمی‌کنید). همچنین ممکن است ترکیبی از این دو نوع دارو استفاده شود.
بهبودی
تیم پزشکی به منظور جلوگیری از عفونت، چندین دوز آنتی‌بیوتیک برای شما تجویز می‌کنند. بیشتر افراد، در روز پس از انجام عمل می‌توانند از تخت خارج شده و غذای جامد بخورند. به احتمال زیاد، شما در روز اول، دوم و یا سوم پس از انجام عمل جراحی، مرخص خواهید شد.
مدیریت درد
پس از انجام عمل، شما مقداری احساس درد خواهید داشت که جزئی طبیعی از فرایند بهبودی می‌باشد. پزشک و پرستاران، برای کاهش درد شما تلاش خود را می‌کنند که این امر باعث تسریع فرایند بهبودی می‌شود.
به منظور رهایی کوتاه مدت از درد پس از جراحی نیز، داروهایی برای شما تجویز خواهد شد. انواع مختلفی از داروها می‌توانند به شما در مدیریت درد کمک کنند، مانند داروهای مخدر، داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)، و داروهای بی حسی موضعی.
مدیریت درد، یک بخش مهم از فرایند بهبودی شما می‌باشد. فیزیوتراپی نیز به زودی پس از انجام عمل جراحی شروع شده و با کاهش یافتن درد، می‌توانید حرکت کرده و قدرت بدنی خود را بازیابی کنید.
بهبودی در منزل
استفاده از شکسته بند (اسلینگ) می‌تواند از شانه‌ی شما پس از عمل جراحی مراقبت کند. زمانی که شما بیمارستان را ترک می‌کنید، دست شما درون یک اسلینگ خواهد بود. شما برای مراقبت از شانه‌ی خود به مدت ۲ تا ۴ هفته پس از انجام عمل جراحی، به این اسلینگ نیاز خواهید داشت.
مراقبت از زخم. زخم ایجاد شده در اثر جراحی، با بخیه و یا منگنه دوخته می‌شود. این منگنه‌ها، چند هفته پس از انجام عمل کشیده می‌شوند ولی بخیه‌ها نیازی به کشیدن نداشته و جذب می‌شوند.
از خیس کردن زخم تا قبل از این که کاملاً بسته و خشک شده باشد خودداری کنید. همچنین به منظور جلوگیری از ایجاد ناراحتی در هنگام لباس پوشیدن، می‌توانید روی زخم را با پانسمان کنید.
فعالیت. ورزش کردن یک بخش اساسی از روند بهبودی است، به خصوص در طول چند هفته ی اول پس از انجام عمل جراحی. بیشتر بیماران تا ۲ هفته پس از انجام عمل، می‌توانند فعالیت‌های ساده‌ای مانند غذا خوردن، لباس پوشیدن و نظافت شخصی را انجام دهند. احساس درد موقع فعالیت و موقع شب، در طول چند هفته‌ی اول پس از انجام عمل، عادی است. همچنین به مدت ۲ تا ۴ هفته پس از عمل، رانندگی کردن مجاز نیست.
چه کسانی باید عمل تعویض مفصل شانه را انجام دهند؟
شایع‌ترین نشانه‌ی نیاز به عمل تعویض کامل شانه، دردی است که نتوان آن را به کمک روش‌های بدون جراحی مانند داروهای ضدالتهابی تزریقی و خوراکی و یا استراحت کردن، تسکین داد. به همراه درد، گرفتگی پیش رونده و از دست دادن دامنه‌ی حرکتی نیز ظاهر می‌شوند و بیمار از درون شانه‌ی خود احساس فرسایش می‌کند که آزار دهنده و بعضاً دردناک است. این احساس، نشان‌دهنده‌ی کشیده شدن استخوان‌های گوی و کاسه بدون غضروف بر روی یکدیگر می‌باشد.
