فهرست مطالب
معمولا زانو ضربدری که در اصطلاح پزشکی به عنوان والگوس زانو نامیده می‌شود، یک دفورمیتی استخوانی است، به این معنی که زانوها در حالت ایستاده، با یکدیگر در تماس هستند، اما مچ پاها از هم فاصله دارند. پای ضربدری یک پدیده شایع است. در این وضعیت، به نظر می‌رسد که پاهای کودکان در حالت ایستاده، به داخل انحراف دارد. این وضعیت در دوران نوپایی کودکان به وجود می‌آید. در سال‌های اولیه، زمانی که کودکان شروع به ایستادن، راه رفتن و دویدن می‌کنند، این وضعیت به تعادل یافتن آنها کمک می‌کند. همزمان با رشد کودک تا حدود ۷ یا ۸ سالگی، این وضعیت خود به خود اصلاح می‌شود و پاهای کودک وضعیت طبیعی‌تری برای تحمل وزن می‌یابد. کودک می‌آموزد که با قرار دادن صحیح پاها بر روی زمین، تعادل خود را حفظ کند و زانوها دیگر به سمت داخل انحراف نداشته و به شکل ضربدری قرار نمی‌گیرد. با این حال، اگر حتی پس از رشد کودک، والگوس زانو ادامه یابد، کودک باید تحت معاینه و ارزیابی پزشکی قرار بگیرد. اندازه‌گیری میزان شدت زانوی ضربدری، توسط فاصله بین قوزک داخلی در مچ پا هنگامی که کودک در حالت دراز کشیده است و زانوها با یکدیگر تماس دارند، انجام می‌شود.
دکتر وریانی با داشتن رزیدنتی ارتوپدی و تخصص در انجام جراحی زانو، قادر به درمان مشکلات شایع زانوی کودکان و نوجوانان، از جمله مشکل زانوی ضربدری می‌باشد. دکتر وریانی با بهره‌گیری از دانش و تجربه وسیع در زمینه مشکلات زانو و زانوی ضربدری، بهترین گزینه‌های درمان را برای شما یا کودک شما ارائه می‌دهد.
چه عاملی می‌تواند باعث زانوی ضربدری و یا والگوس زانو شود؟
زانوی ضربدری در کودکان طبیعی است، اما اگر این مشکل همچنان ادامه یابد و در مراحل بعدی زندگی نیز باقی بماند، ممکن است یک علت پزشکی اساسی وجود داشته باشد.
برخی از عواملی که می‌تواند به ایجاد زانوی ضربدری کمک کند، عبارتند از:
عوارض پزشکی ناشی از کمبودهای تغذیه‌ای مانند راشیتیسم، نرمی استخوان یا اسکوربوت می‌تواند بر فرم استخوان تأثیر بگذارد و باعث زانوی ضربدری شود.
عفونت استخوان مانند استئومیلیت می‌تواند علت دفورمیتی زانوی ضربدری باشد.
صدمه به استخوان ساق پا (که مسئول رشد است) می‌تواند باعث پای ضربدری شود. این وضعیت ممکن است فقط در یک پا بوجود بیابد.
برخی از عوارض ژنتیکی نادر نیز ممکن است موجب چنین ناهنجاری‌های استخوانی گردد.
آسیب قبلی و یا یک عارضه مفصلی مانند آرتروز یا التهاب مفاصل در بزرگسالان ممکن است باعث زانوی ضربدری و والگوس زانو گردد.
چاقی با تغییر در نحوه راه رفتن فرد می‌تواند فرم زانوها را مانند زانوی ضربدری نشان دهد.
علائم و نشانه‌های زانوی ضربدری چیست؟
زانوی ضربدری، بخشی طبیعی از فرآیند رشد است و ممکن است بدون ایجاد هرگونه علامت یا عارضه‌ای رخ دهد. با این حال، در صورت ادامه داشتن آن به مدت طولانی پس از یک سن خاص، ممکن است منجر به ناراحتی و درد در پاها شود.
در صورتی که زانوی ضربدری دارای علت پزشکی باشد و منجر به دفورمیتی و تغییر شکل پاها شود، ممکن است راه رفتن فرد همراه با مشکلاتی همراه باشد و درد و تغییرات ناشی از آن در حرکت و شیوه راه رفتن آشکار شوند. این تغییرات ممکن است بر روی مفاصل دیگر نیز تأثیر بگذارد و منجر به درد و مشکلات در حرکت فرد گردد.
چگونه زانوی ضربدری و یا والگوس زانو تشخیص داده می‌شود؟
هنگامی که زانوی ضربدری مشکوک به یک اختلال باشد، انجام آزمون‌های بالینی ضروری است. به این منظور، مشاهدات الگوی ایستادن و راه رفتن و نیز اندازه‌گیری زاویه زانو و مچ پا انجام می‌شود.
تشخیص قطعی زانوی ضربدری و یا والگوس زانو را می‌توان با اندازه‌گیری قد، تنظیم و همترازی ساق پاها و پاها، تقارن زانو و الگوی ایستادن و یا راه رفتن انجام داد. مطالعات تصویربرداری مانند اشعه X ممکن است در صورت لزوم تجویز شود.
درمان زانوی ضربدری چگونه است؟
از آنجا که زانوی ضربدری به طور طبیعی در کودکان در حال رشد رخ می‌دهد، مشاهده و بررسی این وضعیت در طول سال‌های اولیه توصیه می‌شود. اگر علت پای ضربدری و یا والگوس زانوهمچنان ادامه یابد و خود به خود اصلاح نگردد، مدالیته درمانی خاص و اقدامات اصلاحی ممکن است توصیه گردد.
زانوی ضربدری را می‌توان با درمان علت زمینه‌ای آن اصلاح کرد. اختلالات تغذیه‌ای، عوارض مفصلی، یا سایر عوارض پزشکی نیاز به درمان زانو ضربدری دارد. همچنین مصرف مکمل ویتامین D، ویتامین C و دیگر ویتامین‌ها و مواد معدنی باید مد نظر قرار گیرد.
جراحی برای تصحیح زانوی ضربدری
در موارد حاد زانوی ضربدری که تا بزرگسالی باقی می‌ماند و یا زمانی که یک مشکل پزشکی زمینه‌ای وجود دارد، جراحی زانوی ضربدری ممکن است برای اصلاح آن در نظر گرفته شود. عمل جراحی اصلاحی برای درمان زانوی ضربدری شامل:
۱- هدایت رشد زانو و قرار دادن یک صفحه فلزی کوچک در زانو برای اصلاح رشد آن است. این کار برای کودکان در حال رشد در طول دوران نوجوانی انجام می‌شود. این عمل را می‌توان با قرار دادن یک ابزار فلزی کوچک در داخل زانو انجام داد. اصلاح فرم زانو به طور کامل معمولاً ۱۲ ماه طول می‌کشد.
۲- روش دیگری به نام استئوتومی، ممکن است در نظر گرفته شود. در این روش، استخوان پا تحت عمل جراحی قرار گرفته و برای اصلاح زاویه زانو و تحمل وزن برابر پاها، مجدداً شکل داده می‌شود. هدف از استئوتومی کمک به جلوگیری / کاهش درد ناشی از آرتروز، کاهش سرعت ساییدگی و فرسودگی زانو به علت تماس و برخورد آنها با هم و جلوگیری از عمل جراحی جایگزینی زانو است که عملی بسیار جدی‌تر است.
جراحی اصلاحی برای زانوی ضربدری اغلب نتایج خوبی ارائه می‌دهد. پس از آن باید جلسات فیزیوتراپی انجام شود. توصیه‌های پزشکی در مورد مراقبت پس از جراحی، استفاده از آتل و دیگر اقدامات نیز باید انجام شود. تمرینات افزایش دامنه حرکتی زانو، تقویتی و تعادلی، آموزش ایستادن و راه رفتن صحیح و وضعیت صحیح بدن برای تحمل وزن، برای درمان پای ضربدری بطور مؤثر و بهبود فرد باید انجام شود. در مواردی که زانوی ضربدری کودک تا دوران بزرگسالی ادامه می‌یابد، عمل جراحی، گزینه‌ای برای ترمیم و اصلاح شکل زانوها می‌باشد. این عمل در موارد جدی‌تر که فاصله بین مچ پا بیشتر از ۱۰سانتی متر باشد، انجام می‌شود.
تصاویر قبل و بعد از جراحی زانوی ضربدری
تفاوت بین جایگزینی زانو و استئوتومی چیست؟
تفاوت اصلی بین این دو روش جراحی در استئوتومی و جایگزینی کامل مفصل زانو، در حفظ بافت طبیعی در اطراف زانو و تمام استخوان‌ها و رباط‌ها است. در استئوتومی، بافت طبیعی مانند استخوان ران، ساق پا و کشکک حفظ می‌شود.
اگر شما قصد دارید تا فعالیت‌های خاصی مانند دویدن، بالا رفتن از ارتفاع، اسکوات و یا انجام ورزش‌ها را انجام دهید، استئوتومی بهترین گزینه برای شما خواهد بود. اما در جایگزینی کامل مفصل زانو، تمام استخوان‌ها و رباط‌ها با پروتزهایی جایگزین می‌شوند و این نیازمند مدت زمان طولانی برای بهبودی است که باعث می‌شود بازگشت به طیف گسترده‌تری از حرکات زانو دشوارتر شود.
همچنین، اجزای پروتز استفاده شده در جایگزینی کامل مفصل زانو حدوداً پانزده سال دوام خواهند داشت و پس از آن باید تعویض شوند، که به معنی انجام یک عمل جراحی دیگر است.
بریس زانوی ضربدری
کفش‌های مخصوص، بریس شب و یا ارتز ممکن است برای حفظ زاویه مناسب زانو و مچ پا توصیه گردد. بریس به حفظ زاویه زانو کمک کرده و از ضربدری شدن زانو جلوگیری می‌کند و در نتیجه، سبب رشد صحیح زانوها و استقرار مناسب زانوها در هنگام راه رفتن و یا دویدن می‌شود.
تمرینات ورزشی برای اصلاح زانوی ضربدری
زانوی ضربدری و یا والگوس زانوی خفیف را می‌توان با تمرینات تقویتی اصلاح کرد. این تمرینات به همترازی مجدد زانوها و ایجاد ثبات در آنها کمک می‌کنند. این تمرینات را ۱۰ بار برای هر پا انجام دهید و به تدریج از وزنه هم استفاده کنید.
تمرینات اصلاحی برای زانوی ضربدری ۱: بالا بردن پای راست در حالت صاف، برای عضلات جلوی ران.
- بر روی یک صندلی بنشینید، به طوری که پاهای شما به زمین برسد. یک پا را در حالت صاف و کشیده، بالا ببرید، نگه دارید و سپس رها کنید.
- به پشت بخوابید. هر دفعه یک پا را با زانوی صاف بالا ببرید، نگه دارید و سپس آن را پایین بیاورید.
تمرینات اصلاحی برای زانوی ضربدری ۲: خم کردن زانو
- بایستید و یک پا را از پشت خم کنید و سعی کنید پا را به باسن خود برسانید.
- این ورزش برای پای ضربدری را زمانی که بر شکم دراز کشیده‌اید، انجام دهید.
نشستن نیمه اسکوات، حرکت پلکان، توپ درمانی و تمرینات استخر نیز مفید است و باید تحت هدایت و نظارت یک متخصص انجام شود.
مصرف دارو و ویتامین
اگر زانوی ضربدری شما ناشی از کمبود ویتامین باشد، مصرف آن ویتامین، راه رهایی شما از این عارضه و درمان زانوی پرانتزی است. هنگامی که استخوان‌های شما قوی هستند و تمام ویتامین‌ها و مواد مغذی مورد نیاز آنها تامین است، احتمال این اختلال، کمتر است. اگر شما در حال حاضر به این عارضه مبتلا هستید، مصرف ویتامین ممکن است مشکل زانوی شما را حل کند. داروهایی که به استحکام و تامین مواد معدنی استخوان‌ها کمک می‌کنند هم برای افزایش تراکم استخوان و درمان زانوی ضربدری مفید می‌باشند.
